چکیده:
شهر نیریز مرکز شهرستان نیریز در شرق استان فارس با بخشها، شهرها و روستاهای متعدد یکی
از قدیمی ترین و کهن ترین شهرستان های استان فارس است که قدمت آن بنا به گزارش های موجود
حداقل تا دوره هخامنشیان بازمیگردد.
نیریز علاوه بر پیشینه دیرینهاش، ازلحاظ موقعیت جغرافیایی خاصی که داشته، همواره از اهمیت
ویژهای برخوردار بوده است. نیریز و برخی از بخشها و روستاهای تابع آن از سدههای نخستین
اسلامی تاکنون همواره جزء خطوط مواصلاتی شیراز به سیرجان و کرمان بوده اند. تقریبا در تمامی
منابع جغرافیایی سده های سوم تا هشتم و نیز در کتاب های تاریخی چند سده اخیر به این موضوع
اشاره شده است.
با توجه به گزارش جغرافی نویسان بزرگ اسلامی از این من قه و قرار گرفتن این شهرستان در جنوب
شرقی کشور و شرق استان فارس و همسایگی استان کرمان و یزد این شهرستان دارای آبوهوای
معتدل مایل به گرم است. در این پژوهش با توجه به قدمت این شهرستان و قرار گرفتن آن در دامنه
کوه های زاگرس سعی شده است تا جغرافیای طبیعی و انسانی این شهرستان مورد واکاوی قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
جمعیت این شهرستان طبق آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن انجامگرفته در کشور در سال 1390 برابر با 113750 نفر است که از این تعداد،65197 نفر از آنها مربوط به خود شهر نیریز است و 48553 نفر از آنها مربوط به بخشها، روستاها و توابع این شهرستان است (سالنامه آماری استان فارس،1391: 155) فسایی در فارسنامه در ذکر بلوک نیریز و معرفی این شهرستان اینگونه آمده است: «در میانه جنوب و مشرق شیراز، هوائی معتدل دارد.
محدود است از جانب مشرق و شمال به بلوک سیرجان کرمان و بلوک شهربابک کرمان و بوانات و از طرف مغرب به بلوک اصطهبانات و بلوک آباده طشک و از سمت جنوب به بلوک داراب و نواحی سبعه محدود است»(فسایی،1382؛ ج 2: 1566) (رجوع شود به تصویر صفحه) 2- وجهتسمیه در منابع موجود در مورد وجهتسمیه نیریز مطلبی ذکر نشده و اطلاعات موجود درباره وجهتسمیه این شهرستان بنا بر روایات شفاهی است که در تحقیقات علمی چندان قابل استناد و استفاده نمیباشد اما از لا بلای همین روایات شفاهی میتوان به اطلاعاتی دست پیدا کرد که سینهبهسینه نقلشدهاند و در تحقیقات علمی نیز بهسادگی قابل رد نمیباشند.
یکی رشتهکوههای شمالی شیراز که از شمال دریاچه مهارلو و شهرستان فسا گذشته به کوهستان داراب منتهی میگردد، این رشتهکوههای از جنوب نیریز میگذرد که در انتها به کوههای شکروئیه و لای گردو فورگ ختم میشود.
بر اساس گزارش اداره کل حفاظت محیطزیست استان فارس منطقه حفاظتشده بهرام گور در شرق شهرستان نیریز و در مرز استان فارس و کرمان واقعشده و منطقهای نیمه صحرایی است که هوای این منطقه در ارتفاعات معتدل و در دشتها عموما کویری است.