چکیده:
گویش شناسی، شاخه ای از زبان شناسی کاربردی است که خود نیز در محدوده دانش نوین زبان شناسی قرار می گیرد. این علم به بررسی شیوه ها و تکنیک های عملی پژوهش های زبانی اختصاص دارد. گویش لشنی یکی از شاخه های گویش لری و گویش لری هم یکی از گویش- های جنوب غرب ایران و از گویش های رایج استان فارس است که اکثریت مردم شهرستان ارسنجان به آن صحبت می کنند. این مقاله به بررسی ضمیر و شناسایی انواع آن در گویش لشنی می پردازد. در این مقاله سعی شده است به روش کتابخانه ای و میدانی از طریق مصاحبه با گویش وران کهنسال، انواع ضمیر بررسی،توصیف، تجزیه و تحلیل شود و با ضمیر در زبان فارسی معیار مقایسه گردد. نتایج نشان میدهد که در گویش لشنی ساخت ضمایر و کاربردشان تقریبا شبیه فارسی معیار است؛ گرچه بعضی ضمایر تفاوت هایی در واج دارند به که به علت قاعده کمکوشی می تواند باشد اما مهمترین تفاوت ضمایر « ن» ویژه در حذف گویش لشنی با فارسی معیار در ضمایر شخصی متصل جمع است که در این ضمایر علاوه بر می چسبند « نون » و « میم » اینکه نون جمع حذف می شود، هنگامی که این ضمایر به صامت این دو صامت تکرار می شوند.
خلاصه ماشینی:
1-3-پیشینة تحقیق در مورد زبانها و گویشهای مختلف ایران تحقیقات بسیاری صورت گرفته است که میتوان به موارد زیر اشاره کرد : «ردهشناسی زبانهای ایرانی» از محمد دبیر مقدم (1392) در پانزده فصل نوشته شده که چهارده فصل آن به زبانهای ایرانی پرداخته و فصل پانزدهم آن درباره یافتهها و پیامدهاست، «نگاهی به گویشنامههای ایرانی» علی اشرف صادقی (1379) مجموعهای از نقدها و بررسیهاست، « فرهنگ تطبیقی- موضوعی زبانها و گویشهای ایرانی نو» از محمد حسن دوست (1389) در این کتاب نویسنده به بررسی تحول تاریخی تطبیقی واجهای ایرانی باستان در زبانها و گویشهای ایرانی نو، بررسی تأثیر موقعیت جغرافیایی در تحول واجها و شکلگیری نظام واجی هر یک از گویشها، شناسایی و بازسازی لغات بازمانده در گویشهای ایرانی پرداخته است، «معرفی زبانها و گویشهای ایرانی» ح رضایی باغبیدی (1380)، .
(امین مدنی،1363: 118) ؛در این گویش ضمیر مشترک همانند فارسی معیار /xod/ است که با ضمایر شخصی پیوسته متصل ترکیب میشود و ضمایر پیوسته شخصی، همانند توضیحاتی که در بالا ذکر شد، یعنی همان حذف نون در ضمایر جمع و تبدیل فتحه به کسره در ضمیر اول شخص مفرد، به واژه خود میچسبند.
(همان:155) مانند: (رجوع شود به تصویر صفحه) در این نوع ضمیر،گویشور لشنی، واژه خود را کامل تلفظ میکند اما در ضمایر متصل که به خود متصل شدهاند؛در ضمایر مفرد مصوت فتحه در زبان معیار تبدیل به مصوت کسره در گویش لشنی میشود و در ضمایر جمع، مصوت بلند «آ» تبدیل به مصوت بلند «و» میشود که این تبدیل مصوتها در اکثر گویشهای کشور چه گویش شرق و چه گویش غرب دیده میشود که برا سهولت تلفظ است.
در گویش لشنی مانند: 1-/če/ «چه»، مانند : (رجوع شود به تصویر صفحه) این نوع ضمیر با فارسی معیار مطابقت کامل دارد.