چکیده:
امروزه صنعت گردشگری فراتر از یک صنعت، بهمثابة پدیدة پویای جهانی و اجتماعی است که پیچیدگیهای خاصّ خود را دارد و شناخت دقیق و تحلیل علمی این پدیده میتواند چارچوب مطمئنی برای برنامهریزی صنعت گردشگری فراهم آورد. این صنعت بهمنزلة بزرگترینتحرّک اجتماعی با پیامدهای فرهنگی، اقتصادی و فضایی متعدّد همواره نیازمند اثربخشکردن توسعة آن در حال و آینده است. در این راستا برنامهریزی برای توسعة گردشگری، به عوامل و شرایط گوناگونی وابسته است که بهشرط بهکارگیری نظاممند و ساختاری آنها، میتوان به این مهم دست یافت. این موضوع نشان از اهمّیّت آیندهپژوهی و ضرورت تدوین چشماندازهای آینده در فرایند توسعة گردشگری دارد. بدینمنظور در پژوهش حاضر سعی بر آن است که پیشرانهای کلیدی مؤثّر بر توسعة گردشگری شناسایی و تحلیل شوند. در نوشتار پیش رو ابتدا با تکنیک پویش محیطی و دلفی، 36 عامل اوّلیّه در پنج حوزة مختلف اجتماعی - فرهنگی، اقتصادی، مدیریت و برنامهریزی، زیرساختی - خدماتی و عوامل طبیعی استخراج شده، سپس با استفاده از روش دلفی مدیران، ماتریس اثرات متقاطع مؤلّفهها تشکیل شد. در مرحلة بعد، تحلیل ماتریس با نرمافزار میکمک انجام شد. نتایج حاصل از پراکندگی متغیّرها در محور تأثیرگذاری و تأثیرپذیری عوامل در نرمافزار میکمک، بیانگر ناپایداری سیستم در گردشگری محدودة مورد مطالعه است و بر همین اساس، پنج دسته متغیّر مورد شناسایی قرار گرفت. درنهایت با توجّه به امتیاز بالای اثرگذاری مستقیم و غیرمستقیم عوامل، سیزده عامل اصلی بهمثابة پیشرانهای کلیدی در آیندة توسعة گردشگری شهرستانهای استان مازندران شناسایی شدند. از میان پیشرانهای مورد بررسی نیز، متغیّرهای بخش زیرساختی و خدماتی بیشترین تأثیر را بر توسعة گردشگری مناطق مورد مطالعه و عوامل طبیعی کمترین درجة تأثیرگذاری را به خود اختصاص دادند.
خلاصه ماشینی:
تعیین پیشران های کلیدی مؤثر بر توسعۀ گردشگری با رویکرد آینده پژوهی (مطالعۀ موردی: شهرستان های استان مازندران ) پروین ده ده زاده سیلابی - دانش آموختۀ دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل ، ایران نرگس احمدیفرد* - پژوهشگر پسادکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تهران ، تهران ، ایران وصول : ١٣٩٧/٠٩/٢٣ پذیرش : ١٣٩٧/١٢/٠٦ چکیده امروزه صنعت گردشگری فراتر از یک صنعت ، به مثابۀ پدیدة پویای جهـانی و اجتمـاعی اسـت کـه پیچیدگیهای خاص خود را دارد و شناخت دقیق و تحلیل علمی ایـن پدیـده مـیتوانـد چـارچوب مطمئنی برای برنامه ریزی صنعت گردشگری فراهم آورد.
رویکـرد آینـده پژوهـی از اوایـل دهـۀ ٧٠ مـیلادی 1- Higgins-desbiolles 2- Hanandeh 3- Holjevac 4- Rapley 5- Edwards 6- Pothof 7- Maccannel 8- Jamal & Robinson 9- Hettne 10- Schwaninger 11- Coates به منزلۀ ابزار سیاست گذاری به طور رسمی در چندین کشور محدود به ویژه در ژاپن به کـار گرفتـه شـد؛ ولـی از اوایـل دهۀ ٩٠ میلادی به طور گسترده با همکاری نهادهای بین المللی برای توانمندسازی کشورها مورد استفاده قرار گرفـت تا جایی که امروزه از آن به مثابۀ رویکرد غالب برنامه ریزیها در بیشتر کشورهای توسعه یافتـه ، یـاد مـیشـود (زالـی و همکاران ، ١٣٩٥).
از این رو در پژوهش پیش رو سعی شده اسـت تـا بـا ترکیـب نگرش سیستمی گردشگری با رویکرد آینده پژوهی، پیشران های کلیدی مؤثر بر توسـعۀ گردشـگری شهرسـتان هـای استان مازندران شناسایی شود تـا درنهایـت بـا واکـاوی و شناسـایی ایـن عوامـل کلیـدی، برنامـه ریـزی مسـنجم و یکپارچه ای برای توسعۀ این صنعت در محدودة مورد مطالعه صورت گیرد.