چکیده:
هدف از پژوهش حاضر بررسی و نقش موثر پیشوند «باز» در تاریخ بلعمی به عنوان یکی از ذخایر گران¬بهای نثر کهن فارسی دری است تا با توجه به آن، بارهای مختلف معنایی هر واژه درون نظام معنایی و در رابطه با محور هم¬نشینی کلمات بر روی زنجیره گفتار مشخص شود و ابهام معنایی جملات رفع گردد. تنوع به¬کارگیری پیشوند «باز» در تاریخ بلعمی افعالی تازه با معانی جدید به¬وجود آورده¬است. در تاریخ بلعمی، «باز» در حالت اسم یا مصدر، صفت، قید، حرف اضافه و پیشوند فعل مرکب کاربرد دارد. در مقام¬ پیشوندی فعل مرکب به دو صورت نمود پیدا می¬کند؛ یکی با تغییر در معنای اصلی فعل و دیگری بدون تغییر در معنای آن. مهم¬تر آن¬که کاربرد یک فعل پیشوندی یکسان در جملات گوناگون باعث تنوع معنا و کاربردهای مختلف آن گردیده که نشان می¬دهد هدف بلعمی بیان دقیق معنای فعل در متن جمله بودهاست. در این مقاله با استفاده از روش تحلیل و توصیف دادهها به معانی تازهای از پیشوند «باز» در ترکیب با کلمات دست خواهیم یافت.
خلاصه ماشینی:
com"/> چکیده هدف از پژوهش حاضر بررسی و نقش مؤثر پیشوند «باز» در تاریخ بلعمی به عنوان یکی از ذخایر گرانبهای نثر کهن فارسی دری است تا با توجه به آن، بارهای مختلف معنایی هر واژه درون نظام معنایی و در رابطه با محور همنشینی کلمات بر روی زنجیرهی گفتار مشخص شود و ابهام معنایی جملات رفع گردد.
بسامد بالای پیشوند «باز» به عنوان یکی از پیشوندهای قدیم، در تاریخ بلعمی و ترکیب آن با افعال مختلف، موجب تنوع معنایی کلمات و جملات دارای این پیشوند شدهاست و گاه تازگی این ترکیبات به گونهای است که در فرهنگها نیز بدان اشاره نشدهاست و تنها در محور افقی زنجیرهی گفتار میتوان به معانی آنها دست یافت.
در این مقاله در پی آنیم تا بدانیم «باز» در ترکیب با جملات و همنشینی با واژههای مختلف، چه معانی تازهای به جمله بخشیدهاست؟ آیا «باز» جز در مقام «پیشوندی افعال» در نقشهای دیگر دستوری نیز کاربرد داشتهاست؟ پیشینهی تحقیق اگر چه دربارهی پیشوند «باز» از منظر دستور تاریخی تحقیقات و پژوهشهای فراوان صورت گرفتهاست و با وجود کوششهای سودمند محققان و استادانی چون دهخدا (1377)؛ معین (1353)؛ خانلری (1382)؛ برومند سعید (1380)؛ خطیبرهبر (1367)، ذیل واژهی «باز»اطلاعات سودمندی پیش روی ماست، با این همه هنوز اثر جامع و مستقلی به ویژه بر محور کتاب تاریخ بلعمی به نگارش درنیامدهاست؛ هرچند نمونههایی از این کتاب به عنوان شاهد مثال در کتب و پژوهشهای مختلف دستوری آمدهاست.
«باز» در مقام پیشوند فعلی و در تغییر معنای فعل در لغتنامه ذیل این واژه آمده است: «باز پیشوندی که بر سر افعال میآید و همان معانی یا مفاهیم دیگری را به فعل میبخشد.