چکیده:
طرح مسئله: یکی از مهمترین معضلات شهری، شکلگیری و تمرکز پدیدة فقر است که از عوامل اصلی ناپایداری شهرها به شمار میرود.
هدف: هدف از این پژوهش، تحلیل پراکنش فضایی شاخصها و نماگرهای فقر شهری در قائمشهر است.
روش: پژوهش حاضر ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر روش، توصیفی - تحلیلی است. دادههای مربوط به مبانی نظری پژوهش به شیوة کتابخانهای و اسنادی گردآوری شده و دادههای خام پژوهش از بلوکهای آماری شهر است که براساس سرشماری مرکز آمار ایران تهیه شده است. برای بیمقیاسسازی شاخصها از روش فازی و برای سنجش وضعیت فقر از روش تحلیل عاملی استفاده شده است. محاسبة شاخصهای فقر با کمک نرمافزار Excel و تحلیل عاملی با کمک نرمافزار Spss صورت گرفته است. برای انجام تحلیل فضایی، روشهای لکههای داغ و خودهمبستگی فضایی موران در محیط نرمافزار Gis به کار رفته است.
نتایج: نشان میدهد فقر در قائمشهر الگوی توزیع خوشهای و خودهمبستگی فضایی دارد. بیشترین لکههای داغ در نواحی بیرونی و حاشیهای شهر و بیشترین لکههای سرد در نواحی مرکزی، شرقی و همچنین قسمتهایی از جنوب غربی شهر دیده میشود. براساس یافتهها 7/46درصد مساحت و 1/35درصد جمعیت قائمشهر در پهنة فقیر و بسیار فقیر قرار دارند. براساس نتایج، قسمتهای مرکزی شهر را بلوکهای بسیار مرفه و مرفه دربرمیگیرد و قسمتهای بیرونی و حاشیهای با بلوکهای فقیر و بسیار فقیر احاطه شده است که این امر شکاف جغرافیایی چشمگیری را در سطح قائمشهر نشان میدهد.
نوآوری: ازجمله نوآوریهای این پژوهش، استفاده از شاخصهای جدید نظیر درصد افراد بدون همسر، درصد مهاجران واردشده و درصد واحدهای مسکونی با یک اتاق و همچنین استفاده از روش فازی برای بیمقیاسسازی فازی شاخصهای فقر شهری است.
خلاصه ماشینی:
روستایی و همکاران (١٣٩٥) در مقاله ای با عنوان «بررسی تحلیل فضایی گسترش فقر شهری در شهر تبریـز طـی سال های ١٣٨٥-١٣٧٥» با استفاده از ٣٠ شاخص اقتصادی ، اجتمـاعی و کالبـدی و بـه کـارگیری روش هـای مـوران ، لکه های داغ و Crosstab دریافتند توزیع فقر شـهری در فضـاهای شـهر تبریـز از مـدل خوشـه ای پیـروی مـی کنـد؛ خوشه های مرفه به مرکز شهر گرایش دارند و خوشه های فقیر در حاشیه شهر پراکنده شده اند که اخـتلاف و شـکاف طبقاتی در برخورداری از این شاخص ها را نشان می دهد.
موحد و همکاران (١٣٩٥) در مقاله ای با عنوان «تحلیل فضـایی فقـر شـهری در کـلان شـهر تهـران » و بـا هـدف شناسایی و تحلیل فضایی پهنه های فقر شهری ، ضمن استفاده از ٤٣ شاخص در قالـب چهـار عامـل اصـلی مسـکن ، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی - آموزشی با کاربست مدل های AHP و خودهمبستگی فضایی موران دریافتند الگـوی فقر در کلان شهر تهران به صورت خوشه ای است و مناطق ١٧، ١٩، ١٨ و ١٦ بیشترین میزان فقر را داشته اند.
روستایی و همکاران (١٣٩٤) در مقاله ای با عنـوان «ارزیـابی فقـر شـهری در محـلات اسـکان غیررسـمی شـهر کرمانشاه با استفاده از مدل تحلیل عاملی (نمونه موردی : محله دولـت آبـاد و شـاطرآباد سـال ١٣٨٥)» بـا اسـتفاده از بلوکهای آماری سال ١٣٨٥ شهر کرمانشاه و همچنین ٣٠ شاخص که با روش های آماری به ٣ عامل ترکیبـی تبـدیل شده است و با بهره گیری از مدل تحلیل آماری در Gis پی بردند وجود نواحی نابرابر در فضـای شـهر کرمانشـاه بـه جداییگزینی فضایی، اجتماعی و اقتصادی منجر شده است .