چکیده:
هرگونه برنامهی آمایشی در سطح زمین انجام گرفته و تغییر و تحولات لندفرمهای سطحی و حتی زیر زمینی را در پی خواهد داشت. در این راستا ضرورت دارد با توجه به اهمیت لندفرمهای زمینی جایگاه آنها در مدلهای آمایش سرزمین مورد توجه قرار گیرد. بنابراین با توجه به اینکه دانش ژئومورفولوژی به مطالعهی اشکال و فرآیندهای سطح زمین میپردازد لازم است برای ارزیابی توان محیطی، ویژگیها و فرآیندهای موثر بر لندفرمها مورد توجه قرارگیرد. در این پژوهش روشهای ارزیابی توان محیطی در آمایش سرزمین ایران از دیدگاه ژئومورفولوژی مورد تحلیل قرارگرفته است. بررسی روشها با توجه به معیارهای مورد استفاده در هر روش نشان داد که در روش تحلیل سیستم ارضی، معیارهای آب و هوا، گسل، آب زیرزمینی و مخاطرات محیطی در نظر گرفته نشده و همچنین در روش طرح جامع منابع طبیعی نیز توجهی به مخاطرات محیطی نشده و تنها دو کاربری حفاظت و مرتعداری تعیین شدهاند. در روش سیستمی نیز با توجه به اینکه کارشناسان تخصصهای متفاوتی دارند، تمامی اجزاء یک سیستم را مورد توجه قرار نمیدهد. مدلهای توسعه شهری، روستایی و صنعتی مکهارگ و مخدوم، دید کلگرا به طبیعت دارند. بنابراین مدل ارزیابی توان محیطی جدیدی براساس تلفیق روشهای موجود و با توجه به دیدگاه ژئومورفولوژی ارائه گردید تا ارزیابی توان محیطی براساس واحدهای پایه لندفرم انجام شود و نتایح حاصل از آن با واقعیت زمین انطباق بیشتری داشته باشد. این مدل شامل ارزیابی توان اکولوژیک و ارزیابی توان مخاطرات محیطی است. در ارزیابی توان اکولوژیک، زیرمعیارهای جهت باد غالب، انحنای دامنه، آبهای سطحی و زیرزمینی اضافه گردید. همچنین در معیار شکل زمین، تقسیمبندی متفاوتی از لندفرمها به منظور توسعه شهری ارائه گردید و ارزیابی توان مخاطرات محیطی نیز شامل ارزیابی پتانسیل سیلاب، زمینلغزش و زلزلهخیزی است.
خلاصه ماشینی:
در ارزیابی توان 1 Land use planning 17 محیطی، نقش عوامل ژئومورفولوژی ١، دینامیک محیط و لندفرم ٢های سطح زمین بارز و مشخص است و دانش ژئومورفولوژی نقش کاربردی و مهمی در ارزیابی توان محیطی دارد.
1 Geomorphology 2 Landform 18 در این راستا هدف این پژوهش بررسی و تحلیل کاستیهای ژئومورفولوژیکی مدل های موجود ارزیابی توان محیطی در آمایش سرزمین ایران ، شامل : روش های تحلیل سیستم ارضی، سیستمی، طرح جامع منابع طبیعی، مدل توسعه شهری ، روستایی و صنعتی مک هارگ ، مدل اکولوژیکی مخدوم و ارائه مدل ژئومورفولوژیکی بهینه آمایش شهری است .
نوری و جوزی در سال ١٣٨١، به ارزیابی توان اکولوژیک منطقه ٢٢ شهرداری تهران به منظور کاربری توسعه شهری، از مدل مخدوم و از معیارهای شیب ، جهت شیب ، ارتفاع از سطح دریا، لندفرم ، گسل ، تیپ خاک، تیپ و تراکم پوشش گیاهی، سنگ شناسی، منابع آب و اقلیم استفاده کردند و توجهی به شاخص های آب های زیرزمینی و مخاطرات محیطی شامل پتانسیل سیلاب ، زمین لغزش و زلزله خیزی(جدول ٣) نکرده اند.
در این پژوهش روش ها و مدل های مختلف ارزیابی توان محیطی آمایش سرزمین در ایران از نظر ویژگیهای ژئومورفولوژیکی مورد تحلیل قرار گرفتند.
در این خصوص مدل های ارزیابی توان محیطی آمایش سرزمین در ایران در پنج گروه شامل روش تحلیل سیستم ارضی، طرح جامع منابع طبیعی، سیستمی و مدل توسعه شهری، روستایی و صنعتی مک هارگ و توان اکولوژیکی مخدوم بررسی شدند.