چکیده:
بهکارگیری استعاره های متفاوت در متن توسط کاربران زبان، بازتاب نگرش و تلقی آنهاست. ایدئولوژی ها و بینشها، به منظور تحقق باورها و آموزه های خود، استعاره را خلق می کنند. به این ترتیب، نقش استعاره در اجتماع و زندگی، انکارناپذیر است. ضربالمثل به مثابه بازتابنده اندیشههای گویشوران یک زبان، بخشی از ادبیات بومی و مردمی است که میتوان آن را جزو بهترین راههای بیان اندیشههای رایج در میان آنان دانست. نام حیوانات از پرکاربردترین واژههایی هستند که در ضربالمثلهای فارسی، در دیوان شاعران پیشین و معاصر برای نمایاندن ساحتهای مادی و معنوی استفاده شده است. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی تحلیلی میکوشد به واکاوی استعارههای مفهومی صور حیوانی در ضربالمثلهای برآمده از متون ادبی، بر اساس نظریه زبانشناسی شناختی، بپردازد. دادههای این پژوهش برگرفته از فرهنگ بزرگ ضربالمثلهای فارسی اثر ذوالفقاری است؛ به این ترتیب که قریب صدهزار ضربالمثل بررسی و موارد موردنظر یادداشت و تحلیل شدند. نتیجه این پژوهش حاکی از آن است که در کل ضربالمثلهای بررسیشده درخصوص کاربرد حیوانات، 184 نگاشت دیده شد که در این میان، استعاره مفهومی «ضعف و ناتوانی» با 26 ضربالمثل و 15 نگاشت، بیشترین بسامد و پس از آن، بهترتیب استعاره مفهومی «دشمنی» 21 ضربالمثل و 8 نگاشت، استعاره مفهومی «نیرومندی» 15 ضربالمثل و 6 نگاشت و سرانجام استعاره مفهومی «نادانی و بیخردی» 12ضرب المثل و 5 نگاشت را به خود اختصاص دادهاند.
خلاصه ماشینی:
پژوهش حاضر با رويکردي توصيفي ـ تحليلي ميکوشـد بـه واکـاوي اسـتعاره هـاي مفهومي صور حيواني در ضرب المثل هاي برآمده از متون ادبي، بر اساس نظريۀ زبان شناسي شناختي، بپردازد.
در راستاي اين پژوهش ، پرسش هاي زير، مطرح ميشود: - نگاشت هاي استعاره هاي مفهومي متکي بـر نـام حيوانـات ، در ضـرب المثـل هـاي برآمده از متون ادبي، کدام اند و بسامد هر يک چه مقدار است ؟ - نگاشت هاي پرکاربرد، بيانگر چه ابعـادي از انديشـه و باورهـاي مـردم ايـران ، در برخورد با جهان پيرامون آن هاست ؟ ٢-٣.
در اين نظريه ، استعاره ، نگاشت هاي کلي بين حوزه هاي مفهومي است ؛ بـه عبارت ديگر، استعاره ، به هر نوع مفهوم سازي و بيان مفاهيم يک حوزة ذهنـي در قالـب حوزة ذهني ديگر که غالبا حوزه اي ملموس تر است ، گفته ميشـود و اسـتعاره ، نگاشـت ميان مفاهيم دو حـوزة مفهـومي مبـدأ و مقصـد اسـت (نـور محمـدي، ١٣٨٧: ٤).
استعارة مفهومي «حرص و طمع کاري » بسامد اين استعاره در ضرب المثل ها ٥ مورد است .
استعارة مفهومي «قناعت » مفهوم انتزاعي «قناعت »، با بسامد ٢ مورد در ضرب المثل ها يافت شد کـه نگاشـت هـاي استعاري «قانع هماست » و «قانع صدف است » اين مفهوم انتزاعي را مجسم کرده است .
در اين پژوهش که به بررسي استعاره هاي مفهومي به کار رفته در ضـرب المثـل هـاي برآمده از متون ادب پرداخته شده است .
«بررسي استعاره هاي مفهومي در ضرب المثل هـاي فارسي».