چکیده:
«دعا» در شیعه و کاتولیک جایگاه ویژهای دارد؛ دعا در شیعه، بهعنوان عبادت و مخّ عبادت تلقی شده و در کاتولیک، بهعنوان حامل سرّ فصح است. این مقاله با رویکرد تحلیلی و مقایسهای، درصدد بررسی مقایسهای مولفههای حقیقت دعا در این دو مذهب و بیان وجوه تشابه و تمایز آن دو است. رویآوری به خدا و طلب، دو مقولة «اصلی» و توجه قلب، فطری بودن مطلوب و عبودیت، ازجمله مولفههای «مکمل» حقیقت دعا در شیعه است. صعود ذهن بهسوی خدا و طلب، دو مولفه «اصلی» و حامل سرّ فصح، حرکت محبت، الهام روحالقدس، از جمله مولفههای «مکمل» حقیقت دعا در کاتولیک است. میتوان گفت: در مولفههای اصلی، حقیقت دعا میان شیعه و کاتولیک، نوعی همپوشانی وجود دارد. توجه قلبی، رویآوری به خدا، شاهد دیدن خدا، از جمله مولفههای «مکمل» مشترک حقیقت شیعی و کاتولیکی هستند. ابتنای دعای شیعی بر توحید محض و دعای کاتولیک بر تثلیث، محوریت دعای کاتولیک بر محبت و تاکید دعای شیعی بر خوف و رجاء، مسئله الهامکنندگی دعا، توسط روحالقدس و پاسخ ایمان بودن دعا، از جمله وجوه افتراق مولفههای «مکمل» حقیقت دعای شیعی و کاتولیک است.
خلاصه ماشینی:
با توجه به تعریفهای لغوی و اصطلاحی دعا و نیز دعاهای اصلی مسیحیت، میتوان گفت: هسته اصلی و مرکزی دعا، که همان حقیقت دعاست، عبارت است: کشاندن ذهن و قلب آدمی بهسوی خدا، یا درخواست امور خیر از خداست (دایرةالمعارف جدید کاتولیک، 2003، ص593).
بنابراین، حقیقت دعا از نگاه کاتولیک عبارت است از: صعود ذهن یا قلب بهسوی خداوند و طلب امور خیر، که در واقع این صعود ذهن و این حرکت ارتباطی زنده و پویا بین انسان و خداست؛ حرکت محبتی که از خدا آغاز میشود و توسط انسان با محبت پاسخ داده میشود.
بنابراین، میتوان گفت: مؤلفههای اصلی دعای کاتولیکی، صعود ذهن یا قلب سوی خدا یا طلب امور خیر است و حامل بودن سر عظیم، محبت، الهام روحالقدس، از مؤلفههای مکمل حقیقت دعا بوده و غایت آن، پاسخ به وعده بلاعوض نجات خداوند از روی محبت و به شکل برقراری ارتباط زنده و پویا با خداوند است.
این رویآوری، که از آن تعبیر به «صعود ذهن» و «فکر» بهسوی خدا و درخواست امور خیر میکنند، مؤلفههای اصلی حقیقت دعای کاتولیک است و حامل سر عظیم بودن، الهام روحالقدس و محبت مؤلفههای مکمل حقیقت دعا میباشد.
در دعای کاتولیک نیز همین معنا مقوم حقیقت دعاست، بهگونهای که آکویناس در بیان تضرع، که آن را معنای اولیه دعا میداند، معتقد است: تضرع التماس برای جلب رحمت خداوند است (آکویناس، 2006، ص101).
یکی دیگر از مؤلفههای حقیقت دعا، این است که کاتولیک حقیقت دعا را پاسخ انسان به خدا میداند.