چکیده:
در تمام طول تاریخ فرهنگ اسلامیء کتابهاء رسائل و مقالات اخلاقی بسیاری نوشته
شده است. در یک تقسیمبندی کلی میتوان این کتابهاء رسائل و مقالات اخلاقی
فرهنگ اسلامی را به چهار دسته تقسیم کرد: آثار اخلاق نقلی یا اخلاق اخلاق
عرفانی, اخلاق فلسفی و اخلاق مصلحتاندیشانه. اخلاقی که سعدی در آثار خود
یعنی بوستان و گلستان پیشنهاد میکند؛ یعنی آثاری که رسائل اخلاقی سعدی به
شمار میآیند» بیشتر اخلاق مصلحتاندیشانه استء اگرچه گاهی بعضی نکات اخلاق
عرفانی» اخلاق فلسفی و اخلاق تعبدی نیز در لابهلای سخنانش یافت میشود. در این
مقاله کوشیده شده تا به تبیین این امر پرداخته شود.
خلاصه ماشینی:
در یک تقسیمبندی کلی میتوان این کتابها، رسائل و مقالات اخلاقی فرهنگ اسلامی را به چهار دسته تقسیم کرد: آثار اخلاق نقلی یا اخلاق تعبدی، اخلاق عرفانی، اخلاق فلسفی و اخلاق مصلحتاندیشانه.
بنابراین، سودمندی سر و کار داشتن با فرم و صورت، فقط لذت است؛ اما بعد دیگری هم در شعر هر شاعری و از جمله سعدی وجود دارد و آن، محتوا و مفاد سخن اوست نه چگونه گفته شدن سخن؛ یعنی «چه» گفته شدن در سخن منظور است؛ اینکه متوجه این امر شویم که سعدی از حاملی به نام زیباییهای هنری و ادبی استفاده کرده برای اینکه محمولی با این حامل را حمل بکند؛ یعنی اینکه بدانیم سعدی خواسته با این صورت به چه محتوایی برسد و آن محتوا را چگونه به من و شما القا کرده.
در یک تقسیمبندی کلی میتوان این کتابها، رسائل و مقالات اخلاقی فرهنگ اسلامی را به چهار دسته تقسیم کرد: یک دسته از این کتابها و رسائل اخلاقی آثار اخلاق نقلی یا اخلاق تعبدی هستند که برگرفته از کتاب و سنت هستند؛ چه سنت نبوی در میان اهل تسنن و چه سنت معصومین شیعی، ولی به هر حال در باب هر موضوع و مطلب اخلاقی، فقط آنچه از کتاب و سنت اخذ و اقتباس شده، در این آثار ارائه میشود.
در این آثار که رسائل اخلاقی سعدی به شمار میآیند، ما اخلاق مصلحتاندیشانه را بیشتر میبینیم، اما نکته مهم آنکه وقتی انسان میخواهد چیزی را تفهیم کند، باید صورت مثالی و خالص و ناب را در ابتدا تصویر کند، ولی بعد بگوید که در مقام عمل، این صورت خالص و ناب، خیلی کمیاب است.