چکیده:
رشت، مهم ترین شهر و مرکز استان گیلان، از دوره ی صفوی پا به عرصه ی سیاسی و اقتصادی نهاد. درباره ی تاریخ شهر رشت پیش از دوره صفوی، اطّلاعات چندانی در دست نیست. تا جایی که برخی، شکل گیری آن را هم عصر با برآمدن صفویّه دانسته اند. به هر رو، این شهر بعد از تسلّط صفویّان به گیلان به مرکزیّت کل گیلان رسید. مرکزیّت جغرافیایی این شهر، در جلگه ی گیلان، در کنار مرکزیّت سیاسی، سبب شد تا رشت در دوره ی رونق عصر صفوی به یکی از مهم ترین شهرهای ایران تبدیل شود. کشت انبوه و تجارت ابریشم در گیلان موجب گشت تا رشت مورد توجّه تجّار داخلی و خارجی قرار گیرد و برای تسهیل تجارت، نهادهای اقتصادی بسیاری در این شهر به وجود آمد. فراز و فرود این نهادهای اقتصادی، بستگی زیادی به وضع اقتصادی عصر صفوی داشت.
خلاصه ماشینی:
کشت انبوه و تجارت ابریشم در گیلان موجب گشت تا رشت مورد توجه تجار داخلی و خارجی قرار گیرد و برای تسهیل تجارت، نهادهای اقتصادی بسیاری در این شهر به وجود آمد.
رونق اقتصادی رشت در عصر صفوی بهنظر میرسد تا آغاز قرن سیزدهم قمری/نوزدهم میلادی، عملا تمام تجارت خارجی ایران در دست ایرانیان بود.
وجود کنسولگری روسیه و به دنبال آن، کنسولگری انگلیس در رشت باعث رونق اقتصادی و اجتماعی این شهر شد و یک نفر نماینده وزارت امور خارجه یا کارگزار و یک کنسول روس و یک معاون کنسول فرانسه و یک معاون کنسول انگلیس در این شهر بودند و جدای از حاکم رشت، کارگزار امور خارجه نیز از طرف دولت مرکزی در رشت مستقر بود (ظهیرالدوله، 1371: 62؛ فراهانی، 1362: 42؛ رابینو، 1366: 88-89).
همانگونه که در ادامهی توضیح آن خواهدآمد، به دنبال این روابط تجاری بسیاری از شرکتهای خارجی نظیر زیگلر (Ziegler)، لازاروس پولیاکف ( Poliakoff)، لوید شمال آلمان، هامبورگ، خط آلمانی لوانت، شرکت برادران نوبل (Nobel)، برادران ترسرکیسیانس (Ter sarKissians)، پرودنیک (Provodnik)، آلتون (Allton)، خوشتریه (Khoshtaria) و بانک استقراضی ایران در رشت دفاتری دایر کرده بودند و بر سر گرفتن امتیازات شرکت تجاری از ایران، با یکدیگر رقابت میکردند (لیتن، 1367: 71-72، 99-102، 118-119،120-121؛ عیسوی، 1369: 277، 304، 565).