چکیده:
اندیشۀ اتحاد اسلام در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در سرتاسر سرزمینهای اسلامی بهویژه ایران، عثمانی و قفقاز ترویج یافت و طرفداران زیادی پیدا کرد. مسلمانان قفقاز جنوبی بهدلیل تابعیت یک دولت استعمارگر مسیحی (روسیه تزاری) و نزاع با یک قومیت همسایۀ مسیحی (ارامنه) بیش از سایر مسلمانان بر هویت اسلامی خود و لزوم اتحاد اسلامی آگاه شدند. به این ترتیب، بخش شایان توجهی از نخبگانشان از جمله شخصیت برجستۀ اقتصادی حاج زینالعابدین تقییف تاجر بادکوبهای در شمار طرفداران و منادیان این اندیشه قرار گرفتند. از نمودهای اقتصادی اندیشۀ اتحاد اسلام در نزد مسلمانان قفقاز جنوبی احیای انواع صنایع و در رأس آن صنعت نساجی توسط تقییف بود. این نوشتار در نظر دارد با استفاده از منابع تاریخی و آرشیوی و به شیوۀ توصیفی- تحلیلی، صنعت نساجی مسلماننشینهای قفقاز جنوبی در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم در قالب حیات اقتصادی حاج زینالعابدین تقییف را بررسی کند و در پی پاسخ به این پرسش اساسی برآید که اندیشۀ اتحاد اسلام چه تأثیری بر گسترش صنایع نساجی در مسلماننشینهای قفقاز جنوبی داشت؟ یافتههای این نوشتار نشان میدهد که تقییف با الهام از اندیشۀ اتحاد اسلام در عرصۀ صنایع نساجی، رقابت آگاهانه و هدفمندی را با سرمایهداران قدرتمند و پرنفوذ روس و ارمنی آغاز کرد. او ضمن همسویی با شرکت اسلامیۀ اصفهان، هدفهای بزرگی چون اشتغالزایی برای مسلمانان سرتاسر روسیه و ایران و ترویج فرهنگ استفاده از کالاهای وطنی (اسلامی) را دنبال کرد. او بخشی از آرمانهای اقتصادی اندیشۀ اتحاد اسلام را در راستای جبران عقبماندگی اقتصادی مسلمانان محقق ساخت.
خلاصه ماشینی:
انديشۀ اتحاد اسلام و احياي صنعت نساجي مسلمانان قفقاز جنوبي مطالعۀ موردي: کارنامۀ اقتصادي حاج زين العابدين تقييف سجاد حسيني * استاديار تاريخ ، دانشگاه محقق اردبيلي جعفر آقازاده دانشيار تاريخ ، دانشگاه محقق اردبيلي (تاريخ دريافت : ١٣٩٦/١٢/٠٧ - تاريخ تصويب : ١٣٩٧/١١/١٨) چکيده انديشۀ اتحاد اسلام در اواخر قرن نوزدهم و اوايل قرن بيستم در سرتاسر سرزمين هاي اسلامي بـه ويـژه ايران ، عثماني و قفقاز ترويج يافت و طرفداران زيادي پيدا کرد.
اين نوشتار در نظر دارد با استفاده از منابع تـاريخي و آرشـيوي و بـه شـيوة توصـيفي- تحليلـي، صـنعت نسـاجي مسلمان نشين هاي قفقاز جنوبي در اواخر قرن نوزدهم و اوايل قرن بيستم در قالب حيات اقتصادي حاج زين العابدين تقييف را بررسي کند و در پي پاسخ به اين پرسش اساسي برآيد که انديشۀ اتحـاد اسـلام چه تأثيري بر گسترش صنايع نساجي در مسلمان نشين هاي قفقاز جنوبي داشت ؟ يافته هاي ايـن نوشـتار نشان ميدهد که تقييف با الهام از انديشۀ اتحاد اسلام در عرصـۀ صـنايع نسـاجي، رقابـت آگاهانـه و هدفمندي را با سرمايه داران قدرتمند و پرنفوذ روس و ارمني آغاز کرد.
)16: 5, Habl-al-Matin, 1902, No. 12: 1-2 پايان انحصار شرکت هاي نساجي مسيحي روسيه احياي صنايع نساجي در زمين هاي مسلمان نشين قفقاز جنوبي توسط نخبگان اقتصادي مسـلمان اين منطقه در اواخر قرن نوزدهم و اوايل قرن بيستم ، نوعي رقابت با صـاحبان صـنايع نسـاجي روسيۀ تزاري که بيشتر از مسيحيان روس و ارمني بودنـد بـه شـمار مـيآمـد.