چکیده:
تبیین موضوع: پراکنده رویی برآیندی از رشد سریع جمعیت و گسترش لجامگسیخته در نواحی پیرامونی شهر و تأثیر مستقیمی بر توسعۀ فضایی شهرها دارد که در سالهای اخیر به یکی از چالشهای اصلی سراسر جهان تبدیل شده است. در همین راستا، این تحقیق با هدف تبیین فضایی پراکنده رویی شهری و اثرات محیط زیستی آن در قائم شهر می پردازد. روش: پژوهش حاضر بر آن است به روش توصیفی تحلیلی به تبیین اثرات فضایی پراکنده رویی قائمشهر بر نواحی پیرامون شهری با استفاده از تصاویر ماهواره چند زمانه لندست بپردازد. اطلاعات موردنیاز از طریق مطالعات کتابخانهای و میدانی از محدوده مورد مطالعه گردآوری شد و برای تهیه کاربری اراضی از طبقهبندی نظارت شده فازی مبتنی برشدت انطباق و برای سنجش فرمهای پراکنده رویی از سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل هلدرن استفاده شد. یافتهها: نتایج حاصل از مدل هلدرن نشان میدهد که عامل جمعیت بیشترین تأثیر را در ۲۲ سال بر رشد پراکنده شهر با الگوهای متفاوت گذاشته و براثر این رشد کاربری باغات با ۴۳ درصد بیشترین تغییرات را دارد پیشبینیهای صورت گرفته براساس مدل سلولهای خودکار مساحت اراضی ساخته شده تا سال ۱۴۰۲ به ۸۸۳۳ هکتار خواهد رسید. نتایج حاصل از سیستم اطلاعات جغرافیایی نشان میدهد که در این بازه زمانی فرمهای فضایی پراکنده رویی از قبیل الگوی خطی رشد، الگوی مجزا و منفرد، الگوی رشد انبساطی، الگوی خوشهای تشدید میشوند که پیامدهای زیستمحیطی مخربی را به همراه دارد. نتایج: بنابراین آنچه از این تحقیق بر میآید رشد فضایی پراکنده شهری اثرات مخربی بر محیط زیست و زمین های مرغوب ارضی کشاورزی پیرامون و فرم فضایی قائم شهر گذاشته که در راستای دستیابی فرم پایدار شهری الگوی رشد فشرده شهری بهعنوان توسعۀ آتی قائمشهر پیشنهاد میشود.
خلاصه ماشینی:
چکيده تبيين موضوع : پراکنده رويي برآيندي از رشد سريع جمعيت و گسترش لجام گسيخته در نواحي پيراموني شهر و تأثير مستقيمي بر توسعۀ فضايي شهرها دارد که در سال هاي اخير به يکي از چالش هاي اصلي سراسر جهان تبديل شده است .
يافته ها: نتايج حاصل از مدل هلدرن نشان مي دهد که عامل جمعيت بيشترين تأثير را در ٢٢ سال بر رشد پراکنده شهر با الگوهاي متفاوت گذاشته و براثر اين رشد کاربري باغات با ٤٣ درصد بيشترين تغييرات را دارد پيش بيني هاي صورت گرفته براساس مدل سلول هاي خودکار مساحت اراضي ساخته شده تا سال ١٤٠٢ به ٨٨٣٣ هکتار خواهد رسيد.
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل ٣- مساحت کاربري هاي قائم شهر بر حسب هکتار (مأخذ: محاسبات نگارندگان ، ١٣٩٧) شکل ٤- کاربري اراضي و رشد شهر قائم شهري در بازه زماني ١٣٧٥-١٣٩٧ (مأخذ: يافته هاي نگارندگان ، ١٣٩٧) نتايج حاصل از جدول (٢)نشان مي دهد تغييراتي اساسي در کاربري هاي اراضي در بازه زماني ١٣٧٥-١٣٩٧ صورت گرفته است دراين بين بيشترين تغييرات مربوط به اراضي باغي با ٤٣٫٨ درصد و کمترين تغييرات با ٢٫١ درصد در اراضي ساخته شده مي باشد بنابراين ٣٥٫٢ درصد از اراضي باغي پايدار و بدون تغيير و ٤٣٫٨ درصد از آن دچار تغيير شده است مي توان از علل بيشترين تغييرات در اين کاربري را ساخت وسازهاي بي برنامه و پراکنده ساختمان هاي ويلايي به عنوان خانه هاي دوم در پيرامون شهر قائم شهر اشاره کرد که ٣٥٤٦ هکتار از باغات و ٥٨٦٨ هکتار از اراضي کشاورزي حاصلخيز و ٥٩٩ هکتار از جنگل را نيز از بين برده است .
Urban sprawl measurement from remote sensing data.
Characterising urban sprawl from remote sensing data and using landscape metrics.