چکیده:
معامله بهقصد فرار از دین از فروع بحث کلی «دوران امر میان اراده ظاهری و باطنی» میباشد. برخلاف آنچه برخی تصور میکنند، در فقه اسلامی اراده از جایگاه بالایی برخوردار نیست. به همین دلیل فقیهان در فرایند شکلگیری معاملات و ایقاعات، نقش اراده متعاملین را بیش از هر چیز دیگر مورد توجه قرار دادهاند و الفاظ و سایر وسایل اعلام اراده را بهتنهایی و بدون کاشف بودن از اراده متعاملین به وجود آورنده هیچگونه تعهدی ندانستهاند. از جمله مباحث مهمی که در مورد اراده میتوان مطرح کرد بحث در مورد اراده ظاهری و باطنی در فقه و حقوق است. سؤال این است که عمل حقوقی موجودیت خویش را در مقام اثبات و در تنظیم روابط بین طرفین، از اراده ظاهری میگیرد یا از اراده باطنی؟ بهعبارت دیگر کدام چهره از اراده باید ملاک قرار گیرد؟ بر اساس این تحقیق، منظور از قصد و اراده در قاعده «تبعیت عقد از قصد» قصد و اراده باطنی است. لزوم تحقق قصد بهعنوان رکن مقوم و ضروری معامله، امری اجتنابناپذیر است. پس مقصود ما از تبعیت، صرفاً تبعیت ثبوتی معامله از قصد نیست، بلکه منظور این است که این تبعیت بهصورت اثباتی است. این پژوهش نیز به شیوه مطالعه تطبیقی و کاربردی و رویکردی تحلیلی و توصیفی، به بررسی ابعاد موضوع میپردازد.
The deal to escape from religion is a general discussion of the "period between the apparent and inner will". Contrary to what some people think, in Islamic jurisprudence, will not have a high status. For this reason, the jurists in the process of formation of transactions and niqas have considered the role of the transactors' will more than anything else, and they do not consider the words and other means of declaring the will alone and without discovering the will of the interlocutors to create any obligation. Among the important discussions about will is the discussion of the apparent and esoteric will in jurisprudence and law. The question is, is the legal practice of its existence as proof and in regulating the relations between the parties, of the apparent will or of the inner will? Which other face of will will be the criterion, in other words? Based on this research, intention and will in the base of "following the marriage from intention" is the intent and will of the esoteric. The necessity of realizing the intent as an essential and necessary part of the transaction is inevitable. Therefore, our purpose of adherence is not merely a firm follow-up of the intention of the intention, but to mean that this adherence is proving
خلاصه ماشینی:
ضرورت تحقیق از آن جا ناشی میشود که تاکنون تحقیق مستقلی در باب اراده ظاهری و باطنی با توجه به تحلیل و بررسی مبانی این دو نظریه خصوصا قاعده العقود تابعه للقصود انجام نشده است تا بتوان مشخص نمود دامنه ی مفهوم و معنای انشای ماهیت حقوقی و تبعیت عقد از قصد تا کجاست ، آیا از ظرف ثبوت میتواند به مقام اثبات سرایت کند و ما را ملزم کند تا قصد واقعی طرفین را احراز کنیم یا خیر؟ ضرورت این تحقیق را نیز میتوان در بحث میزان تطبیق این قاعده با اصل حاکمیت اراده ، بازجست چراکه مرادف بودن این قاعده با اصل حاکمیت اراده را در جایجای تألیفات حقوق دانان میتوان مشاهده نمود.
همین امر در ماده ی ٣٣٦ قانون مدنی ایران انعکاس یافته است و به موجب این ماده ، پس از توافق بایع و مشتری در مبیع و قیمت آن ، عقد بیع به ایجاب و قبول واقع میشود، اما با وجود این و در مباحث ایجاب و قبول و الفاظ و ضرورت اعلام اراده ، از اراده ی باطنی غافل نشده اند و همانند طرفداران اراده ی ظاهری که معتقدند اراده پس از این که اعلام شد، به عنوان یک پدیده ی مستقل مورد توجه حقوق است ، اعتقاد به جدایی آن از قصد درونی پیدا نکرده و نوعا ایجاب و قبول را تا زمانی معتبر میدانند که قصد درونی وجود داشته باشد.
هم چنین ، مبنای انصاف و حسن نیت در معاملات نمیتواند توجیه کننده امر باشد، چراکه درست است که در برخی مواد مانند ماده ٩٧٥ قانون مدنی آثار مهمی بر عدم رعایت اخلاق حسنه و نظم عمومی در مفهوم کلی آن داده شده است اما این مسأله در حقوق ایران هنوز قابل پذیرش نیست که تعهد خاصی تحت عنوان انصاف یا حسن نیت برای طرفین قراردادی وجود داشته باشد.