چکیده:
خشک شدن رسوبات ریزدانه و رسی در محیط پلایاها موجب ایجاد تنش های انقباضی و تشکیل ترکها و بدنبال آن شکل گیری پلیگونهای گلی میشود. از آنجا که عوامل متعددی همچون میزان رطوبت، میزان دما، نوع کانیهای رسی، توپوگرافی، میزان شوری آب و آشفتگی زیستی در چگونگی توزیع و تحول مورفومتری این چندوجهیها تأثیرگذار است، بنابراین بررسی خصوصیات فراکتال این اشکال میتواند روند تغییرات آنها را در واکنش به شرایط محیطی آشکار سازد. مطالعه حاضر با هدف بررسی الگوی آشوب میکرولندفرمهای موجود در بخش غربی پلایای میقان انجام پذیرفته است. بر این اساس از حدود 300 پلیگون رسی در خرداد ماه 1396 از طریق مشاهده میدانی به منظور اعمال مدل ژئوفراکتال، عکسبرداری شد. سپس به کمک نرم افزار AutoCAD، محیط و مساحت هر میکروفرم به دقت اندازهگیری گردید و ابعاد فراکتالی محیط و مساحت و مقادیر DAP در نرمافزار Excel محاسبه شدند. براساس نتایج، الگوی پلیگونهای رسی، سه رده آشوب متوسط، زیاد و خیلی زیاد با مقادیر DAP به میزان 73/1، 91/1 و 08/2 را نشان داد. بنابراین میتوان ادعا کرد از سویی تحولات کوتاهمدت، باعث آشفتگی پلیگونهای گلی در منطقه گردیدهاست و از سوی دیگر، شدت تغییرات این شکلها که احتمالا ناشی از کاهش رطوبت، افزایش غلظت رسوب و تجمع نمک در لبهها و بالاآمدگی حواشی میباشد، نسبت به تغییرات مساحت آنها بیشتر بوده است. چنین پدیده ای نشان دهنده هندسه نامتناهی ابعاد فراکتالی محیط پلیگونهای رسی در پلایای میقان میباشد.
Drying of fine sediments and clay in the environment of a playa causes shrinkage stress and the formation of cracks and polygons followed by the formation of the mud polygons. Many factors such as moisture content, temperature, type of clay minerals, topography, salinity, and biotic disturbance affect the distribution and evolution of these multifaceted morphometries. Therefore, the study of the fractal properties of these forms can shed light on the process of their change in response to environmental conditions. The present study was conducted to investigate the pattern of micro-landforms in the western part of Meyghan playa. Based on this, about 300 clay polygons were photographed in June 2018 through field observations to apply the geo-Fractal model. Then, using the AutoCAD software, the perimeter and the area of each microform were accurately measured, and the fractal dimensions of the perimeter and the area as well as the DAP values were calculated by the Excel software. Based on the results, clay polygon patterns showed three classes of moderate, high and very high chaos with the DAP values of 1.73, 1.91 and 2.8 respectively. Therefore, it can be argued that, on the one hand, short-term developments have caused the disturbance of muddy polygons in the region. On the other hand, the intensity of changes in the perimeters of these shapes, which is probably due to the reduced moisture content, increased sediment concentration, salt accumulation on the edges, and margin uplift, was more than the intensity of change in their area. Such a phenomenon reflects the infinite geometry of the fractal dimensions of clay polygonal perimeter in Meyghan playa.
خلاصه ماشینی:
بررسي آشفتگي در ميکرولندفرمهاي پلاياي ميقان با استفاده از روش فراکتال بهاره ميرزاخاني، دانشجوي دکتري ژئومورفولوژي، دانشگاه محقق اردبيلي، اروميه ، ايران عقيل مددي ١، دانشيار ژئومورفولوژي، دانشگاه محقق اردبيلي، اروميه ، ايران زهرا حجازي زاده ، استاد اقليم شناسي، دانشگاه خوارزمي، تهران ، ايران چکيده خشک شدن رسوبات ريزدانه و رسي در محيط پلاياها موجب ايجاد تنش هاي انقباضي و تشکيل ترکها و بدنبال آن شکل گيري پليگون هاي گلي ميشود.
بنابراين ميتوان ادعا کرد از سويي تحولات کوتاه مدت ، باعث آشفتگي پليگون هاي گلي در منطقه گرديده است و از سوي ديگر، شدت تغييرات اين شکل ها که احتمالا ناشي از کاهش رطوبت ، افزايش غلظت رسوب و تجمع نمک در لبه ها و بالاآمدگي حواشي ميباشد، نسبت به تغييرات مساحت آنها بيشتر بوده است .
نتايج مطالعه وي برتري نظريه آشـوب را نسـبت بـه مدل هاي خطي همچون خود همبستگي و مدل ARIMA، در تخمين سطح موج آب در 1 Fractal 2 Entropy 3 Stochastic Geometry 4 Solomatine منطقه ساحلي نشان دادند.
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل ٤- نمودار محيط - مساحت با بعد فراکتال ٣٠٠ پليگون گلي الگوي پليگون هاي رسي، سه رده آشوب متوسط ، زياد و خيلي زياد را در ميقان نشان ميدهد.
جدول ٢ - رده بندي آماره هاي محيط – مساحت آشفتگي ميکروفرم هاي رسي در پلاياي ميقان {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} نتيجه گيري هندسه فراکتال مناسب ترين ابزار رياضي براي توصيف و تبيين آشوب پديـده هـاي پيچيده ي طبيعي است .