سیر تکوین بند موصولی تحدیدی در زبان فارسی مقاله

این پژوهش سیر تکوین بند موصولی تحدیدی را در زبان فارسی بررسی می‌کند. نوشتار حاضر با استفاده از دیدگاه دستوری‌شدگی و الگوی دستور کلام نشان می‌دهد که بندهای موصولی در فارسی باستان همراه با صمیر ۳72 به صورت یک واحد معترضه برای ارائه اطلاعاتی درباره یکی از سازه‌های اسمی بند اصلی در کلام درج می‌شده است. سپس منحنی آهنگ همین بندهای موصولی در بافت‌های خاصی با منحنی آهنگ بند اصلی یکپارچه شد و به همین ترتیب، روند درونه شدن آن از دوره فارسی باستان به ‌تدریج آغاز شد. چنین شرایطی موجب شد تا بندهای موصولی I که دنباله hya هستند، در دور میانه، هم نقش توصیفی و هم نقش توضیحی داشته باشند. این ابهام در کنار عوامل دیگری چون نشانگرهای موصولی همزیست و همچنین محو شدن نظام حالت‌گذاری فارسی باستان سبب شد که تکواژ I در دوره میانه و فارسی جدید به نشانگر ویژه بند تحدیدی و نشانه اضافه تحول یابد. علاوه بر این موارد، این پژوهش نشان می‌دهد که الگوی دستور کلام، در کنار توضیح هم‌زمانی واحدهای زبانی، قابلیت تبیین و توضیح پدیده‌های درزمانی را به شکلی نظام‌مند دارد.