چکیده:
دیدگاه اسلام در باره صلح مسلمانان با دیگران حتی کافران در آیه 61 سوره انفال؛ معروف به آیه صلح، نمود یافته است. مفسران فریقین در تبیین آیه شریفه و بیان مراد الهی اختلاف نظر دارند که حاصل سخن ایشان در دو دیدگاه در مقاله ارائه شده است. برخی معتقدند این آیه مختص اوائل هجرت پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله بوده است. در آن دوران به دلیل قدرت اندک مسلمانان، دستور الهی به صلح و اغماض از عملکرد دشمنان تعلق گرفته و بعد از قدرتمندی مسلمانان این آیه نسخ شده است. در مقابل بعضی دیگر از مفسران به دلیل تفاوت در نوع مخاطب آیات و محدود و موقتبودن آیه شریفه، حکم آیه را جاری دانسته و اعتقاد به نسخ در این آیه را منتفی میدانند. نظر نگارندگان در این مقاله که با روش تحلیلی توصیفی و با رویکرد داوری تنظیم شده بر آن است که هر چند آیه شریفه نسخ نشده اما کفار معاند مشمول حکم آیه نبوده و صلح با غیرکفار نیز مشروط به مصلحت مسلمانان است.
خلاصه ماشینی:
صلح و همزیستی مسالمتآمیز در اسلام در سه محور خانوادکی, جامعه ایمانی و جامعه چهانی ین شده است: که در مقاله حاضو, موره اخیو از منظر قرآن کریم و دیدگاه مفسران فریقین مورد تبیین قرار گرفته شاخصترین آیه در این خصوص ۶۱ انفال است» که خداوند در آن میفرماید: ون جتخوا لام قاجتع لا وت علی انله نه هوالممیم العلیم.
(قاسمی، 1418: 5 / 317؛ رازی، 1420: 15 / 500؛ زحیلی، 1422: 1 / 818) امر به توکل در ادامه آیه از منظر مفسران بیانگر آن است که چنانچه ادله قطعی که بر خیانت دشمن دلالت میکند وجود نداشته و شرایط قرارداد صلح، منطقی باشد رهبر جامعه با توکل بر خدا بدون ترس از خدعه دشمن، پیشنهاد صلح را بپذیرد؛ زیرا خدای متعال آگاه بر گفتگوها و نیات دو طرف بوده و کفایت امور بندگانش را میکند.
(طوسی، بیتا: 1 / 7؛ طباطبایی، 1417: 1 / 70) از سوی دیگر نزد کسانی که خبر واحد را در روایات تفسیری حجت میدانند (لنکرانی، 1413: 175 ـ 174؛ خویی، بیتا: 398) نیز محل اشکال است؛ زیرا دلیلی که مفسران اهل تسنن با استناد به آن، بر این روایت شأن نزول صحه گذاشتهاند اتصال آیه 61 انفال با آیه «إن شر الدواب عند الله الذین کفروا فهم لا یؤمنون» (انفال / 5) است که در شأن بنیقریظه نازل شده است (ابنعاشور، بیتا: 9 / 149) با توجه به وجود روایتی دیگر از ابنعباس و مجاهد و سعید بن جبیر مبنی بر تعیین سبب نزول آیه در خصوص شش طائفه از یهود (سید قطب، 1412: 3 / 1542) و بنابر اصل «تعدد اسباب نزول و نزول واحد» آیه مورد نظر در بردارنده حکم مواجهه با بنیقریظه است، نه آنکه بنیقریظه سبب نزول این آیه باشد.