چکیده:
جمعی از مفسران اهلسنت به استناد روایت ابنعباس اتفاق نظر دارند که آیات نخستین سوره روم: «الم غلبت الرّوم فی ادنی الارض و هم من بعد غلبهم سیغلبون ...» در فاصله دو جنگ ایران و روم نازل شده است که در جنگ اول ایرانیان پیروز شدند و آیه نازل شد و خبرداد که رومیان پیروز خواهند شد. آنان این موضوع را یکی از معجزات قرآن دانستهاند. با پژوهش در منابع تفسیری، حدیثی و تراجم مشخص شد که این دیدگاه مفسران از نظر سند ضعیف و از نظر محتوا با توجه به شواهدی در این آیات و آیات دیگر و روایات، باطل است. بر اساس روایت صحیحی که از سوی راویان شیعه رسیده تفسیر این آیه را جز امامان معصوم نمیدانند و از سوی امامان معصوم علیهم السّلام نیز به بنیامیه و ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشّریف و حضرت زهرا علیها السّلام تفسیر شده است. از اینرو تفسیر آیات یادشده، به دو جنگ ایران و روم، نادرست و در وقوع چنین جنگی نیز تردید وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
مفسران به استناد این روایت شأن نزول را همین دانسته و اتفاق نظر دارند: (طبری، 1420: 20 / 66؛ الاعقم، بیتا: 2 / 19؛ زمخشری، 1407: 3 / 466؛ مجاهد، بیتا: 1 / 538؛ خازن، بیتا: 3 / 387؛ بیضاوی، 1418: 4 / 201؛ سیوطی، بیتا: 4 و 1 / 531؛ نخجوانی، 1419: 2 / 114؛ مقاتل، بیتا: 3 / 43؛ ابنجزی، 1439: 2 / 130؛ سمرقندی، بیتا: 3 / 4؛ آلوسی، 1415: 11 / 20؛ ابنجوزی، 1422: 3 / 416 و1412: 2 / 386؛ شوکانی، 1414: 4 / 247؛ رازی، بیتا: 25 / 80؛ ثعلبی، 1422: 7 / 292؛ دروزة، 1383: 5 / 430؛ ابنعادل، 1419: 5 / 382؛ لجنة من الأزهر، 1416: 2 / 204؛ سمعانی، 1418: 4 / 195؛ قاسمی، 1418: 8 / 5؛ صابونی، 1417: 2 / 434؛ حومد، بیتا: 1 / 3293؛ آلغازی، 1382: 4 / 345؛ جزائری، 1424: 1 / 158؛ ابنعاشور، 1984: 21 / 44؛ خطیب، بیتا: 11 / 477؛ نخبة من أساتذة التفسیر، 1430: 1 / 404؛ محاربی، 1422: 4 / 327؛ بقاعی، بیتا: 15 / 7؛ أبوحیان، 1420: 8 / 374؛ بروسوی، بیتا: 7 / 5؛ اباضی، بیتا: 10 / 353؛ شعراوی، بیتا: 18 / 11301؛ ابنابیزمنین، 1423: 3 / 355؛ سعدی، 1420: 1 / 636؛ حجازی، 1413: 3 / 14؛ سمین، بیتا: 9 / 30؛ واحدی، بیتا: 1 / 838؛ قشیری، بیتا: 6 / 134؛ مراغی، 1365: 21 / 28؛ مقریزی، 1420: 4 / 231؛، کلاعی، 1420: 2 / 10؛ دیار بکری، بیتا: 1 / 298؛ ندوی، 1425: 1 / 168؛ ابنکثیر، 1420: 6 / 297؛ 1424: 3 / 167 و 1395: 2 / 91؛ قسطلانی، بیتا: 2 / 248 و 3 / 127؛ زرقانی، 1417: 5 / 14؛ مقدسی، بیتا: 3 / 170 و 4 / 158؛ ابنخلدون، 1408: 2 / 180؛ ذهبی، بیتا 1: 1 / 144؛ صالحی، 1414: 2 / 425؛ عامری، بیتا: 1 / 113؛ قاضی همذانی، بیتا: 5 و 1 / 59؛ عزیزی، بیتا: 1 / 17؛ محمدحسین هیکل، بیتا: 1 / 15 و 1 / 223؛ ابوزهرة، بیتا 1: 1 / 431؛ أبو زهرة، بیتا 2: 1 / 65؛ خلیل، 1425: 1 / 234؛ سحیم، بیتا: 1 / 7؛ بدوی، 1419: 1 / 320؛ مصری، 1415: 1 / 65؛ ماوردی، 1409: 1 / 295؛ أبو شهبة، 1427: 1 / 389؛ طوسی، بیتا: 8 / 218؛ طبرسی، بیتا: 8 / 31؛ قمی، بیتا: 2 / 153؛ مکارم شیرازی، بیتا: 12 / 467؛ طباطبایی، بیتا: 16 / 80؛ مجلسی، 1403: 17 / 197) استنادهای اهلسنت در تفسیر این آیات دو روایت از ابنعباس و ابوسعید خدری رسیده که با هم تعارض دارند اما اهلسنت به روایت ابنعباس استناد کردهاند.