چکیده:
به عقیده برخی حسابداران، گزارشگری مالی در کشورهای اسلامی بایستی بر پایه انصاف، احسان و اخلاق بنا شود. در این پژوهش، امکان تعدیل چارچوب فعلی گزارشگری متناسب با اهداف حسابداری اسلامی و انطباق فرآیند شناخت و گزارش رویدادهای مالی با شریعت مورد مطالعه قرار گرفته است. روش تحقیق ترکیبی (کیفی و کمی) می باشد. در بخش کیفی به شیوه تحلیل محتوا؛ با کمک آیات قرآن، فتاوی دینی و نتایج پژوهشهای قبلی، ضرورت تعدیل برخی از مولفه های چارچوب فعلی تبیین و در بخش کمی با استفاده از دو پرسشنامه جداگانه، نظر 30 نفر از متخصصین فقهی و 73 نفر از متخصصین مالی در این زمینه در سال 1397 دریافت و با کمک آزمون t تک گروهی تحلیل گردید. جامعه آماری در بخش فقهی؛ طلاب سطوح عالی و در بخش مالی؛ اعضای هیات علمی، حسابداران رسمی و کارشناسان بورس اوراق بهادار تهران بوده است. نتایج نشان می دهد: گزارشگری بر پایه ارزشهای منصفانه، اندازه گیری سود براساس رویکرد ترازنامهای، ارایه صورت ارزش افزوده، فهرست دارایی های مشمول زکات، صورت جریانهای نقدی ناشی از وجوه شرعی، چک لیست رعایت الزامات زیست محیطی و افشای معاملات شبهه ناک، موجب شفافیت بیشتر و ارزیابی دقیقتر عملکرد مدیران و ریسک سرمایه گذاری در موسسات و ارزیابی میزان ایفای مسئولیت های اجتماعی و شرعی آنها میشود.
خلاصه ماشینی:
نتايج نشان ميدهد: گزارشگري بر پايه ارزش هاي منصفانه ، اندازه گيري سود براساس رويکرد ترازنامه اي، ارايه صورت ارزش افزوده ، فهرست داراييهاي مشمول زکات ، صورت جريان هاي نقدي ناشي از وجوه شرعي، چک ليست رعايت الزامات زيست محيطي و افشاي معاملات شبهناک، موجب شفافيت بيشتر و ارزيابي دقيق تر عملکرد مديران و ريسک سرمايه گذاري در موسسات و ارزيابي ميزان ايفاي مسئوليت هاي اجتماعي و شرعي آنها ميشود.
سؤال اصلي که در اين پژوهش به دنبال پاسخ آن بوده ايم ، اين است که «آيا با توجه به وجود تفاوت هاي ساختاري در اقتصاد اسلامي در مقايسه با اقتصاد سرمايه داري، اصولاً ميتوان يک چارچوب حسابداري و گزارشگريمالي جديد تدوين نمود؛ بطوريکه ضمن رعايت اصول شريعت ، همگرايي و تطابق نسبي بين چارچوب مزبور و چارچوب و استانداردهاي حسابداري و گزارشگري مالي بين المللي نيز وجود داشته باشد؟» در اين پژوهش براي نخستين بار به بررسي مسئله خمس و تاثير آن بر گزارشگري مالي و نيز توجيه رويکرد ترازنامه اي در اندازه گيري سود واحدهاي تجاري اسلامي به صورت شبه تجربي پرداخته شده است .
جدول شماره ٧ خلاصه نتايج اين بررسيها در بخش تخصصي را نشان ميدهد: جدول ٧ - خلاصه نتايج ساير آزمون هاي آماري پرسشنامه تخصصي (به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود) نتايج آزمون t زوجي نشان ميدهد؛ متخصصين دانشگاهي و حرفه اي بطور کلي با لزوم ارايه صورت هايمالي به ارزش منصفانه و مناسب نبودن رعايت احتياط و محافظه کاري در گزارشگري مالي اسلامي، اندازه گيري سود با استفاده از رويکرد ترازنامه اي و لزوم ارتقاء سطح گزارشگري مالي در موسسات اسلامي به شدت موافق بوده و در بين سه زير گروه (کارشناسان بورس اوراق بهادار، اعضاي هيات علمي دانشگاه ها و حسابداران رسمي) در خصوص موضوعات مطرح شده در سؤالات پرسشنامه بخش تخصصي اجماع نظر وجود دارد.