چکیده:
هدف پژوهش حاضر مطالعۀ نقشنماهای کلامی فارسی در گفتار گویشوران یکزبانة ترکی آذربایجانی و دوزبانة ترکی-فارسی است. نوشتار پیش رو براساس ضبط هجده ساعت از مکالما̗ت ترکزبان تکزبانه و دوزبانة شهرستان اردبیل و حومه صورت گرفته است. بررسی دادهها نشان داد که پنج نقشنمای کلامی بههرحال، درحالیکه، بهخاطر، درواقع و بعد با بسامد کمابیش کم، فقط در گفتار دوزبانههای ترکی آذربایجانی-فارسی یافت میشود درصورتیکه بقیة نقشنماها (چون، ولی، خلاصه، یعنی، البتّه، مثلاً، امّا، کلاً، اصلاً، والله، دقیقاً، واقعاً، ولی، بالاخره و خب) را تمامی گویشوران ترکی آذربایجانی (یکزبانهها و دوزبانهها) و با بسامد بالا استفاده میکنند. چندنقشیبودن، نبود معادل در زبان ترکی آذربایجانی، سادهبودن نقشنماهای کلامی فارسی نسبت به معادل ترکی آذربایجانی آنها و برجستگی نقشنماها، ازجمله دلایل کاربرد این عناصر زبانی در مکالمات گویشوران ترکی آذربایجانی است. با تحلیل دادهها براساس معیارهای زبانی و غیر زبانی در تمایز رمزگردانی از قرضگیری، مشخّص شد که بیشتر نقشنماهای کلامی زبان فارسی بهصورت وامواژه در زبان ترکی آذربایجانی، نقشآفرینی میکنند و تعدادی از آنها نیز طی فرایند رمزگردانی زبانی، در گفتار دوزبانهها ظاهر میشوند. یافته های پژوهش در انطباق با دیدگاه مایرز اسکاتن (1993 و 2006) است که پیوستار رمزگردانی-قرضگیری را سازوکاری برای تکمیل و تثبیت راهیابی عناصر از زبانی به زبان دیگر، مطرح کرده است.
The aim of this research is to study Persian discourse markers in Azerbaijani speakers’ speech. Data was collected from Azerbaijani speakers’ conversations over 18 hours in Ardabil. Investigating data shows that Persian discourse markers," <em>xob, be hǝr hal, yǝni, vǝli, belǝxǝre, ǝslǝn, vaqeǝn, kolǝn, vallah, mǝsǝlǝn, xolase, be xatere</em>,<em> ǝlbǝte, be qoli, ǝma</em>˒ <em>dǝrhalike</em>˒<em>bǝd</em>˒ <em>ҫon</em>˒ <em>dǝqiqǝn</em>˒ <em>dǝrvaqe </em>are used in Azerbaijani conversations. They take place in different positions in a sentence with various discourse functions. The reasons of these substitutions are multifunctionality, lack of equivalents and simplicity of Persian discourse markers. Data analysis based on linguistic and non-linguistic criteria of borrowing/code-switching differentiation shows that the majority of Persian discourse markers have been borrowed by Azerbaijani and some of them appear as code-switched elements in bilinguals’ speech. The findings are in line with Myers-Scotton’s view describing borrowing/code-switching continuum as a mechanism for accomplishment of borrowing process. <strong> </strong>
خلاصه ماشینی:
بررسی داده ها نشان داد که پنج نقش نمای کلامی به هرحال ، درحالیکه ، به خاطر، درواقع و بعد با بسامد کمابیش کم ، فقط در گفتار دوزبانه های ترکی آذربایجانی-فارسی یافت میشود درصورتیکه بقیۀ نقش نماها (چون ، ولی، خلاصه ، یعنی، الّبته ، مثلاً، اّما، کلاً، اصلاً، والله ، دقیقًا، واقعًا، ولی، بالاخره و خب ) را تمامی گویشوران ترکی آذربایجانی (یک زبانه ها و دوزبانه ها) و با بسامد بالا استفاده میکنند.
در پژوهش حاضر، خب ، چون ، درحالیکه ، یعنی، ولی، بـالاخره ، اصـلاً ، واقعـً، کـلاً ، والله ، مـثلاً ، خلاصه ، به خاطر، الّبته ، به قولی، اّما، درواقع ، بعد، به هرحال و دقیقًا جزء نقش نماهـای کلامـی فارسـی هستند که در گفتار تک زبانه ها و دوزبانه های ترکی آذربایجانی-فارسی بررسی شده است .
٣- تحلیل داده ها براساس تحلیل مکالمات ضبط شده در نوشتار پیش رو، افراد تک زبانه و دوزبانه های ترکی آذربایجانی - فارسی از نقش نماهای خب ، چون ، درحالیکه ، یعنی، ولی، بالاخره ، اصلاً، واقعًا، کلاً، والله ، مثلاً، خلاصه ، به خاطر، الّبته ، به قولی، اّما، درواقع ، بعد، به هرحال و دقیقًا استفاده میکننـد.
نقش نمای کلامی به خاطر این نقش نما برای نشان دادن دلیل و نتیجه گیری در مکالمات دوزبانه های ترکی آذربایجانی-فارسی به کار میرود و جایگاه آن در ابتدا و وسط پاره گفتـار اسـت .
Relevance and Linguistic Meaning:the Semantics and Pragmatics of Discourse Markers.
Bilingual Discourse Markers: Evidence from Croatian-English code- Switching.