چکیده:
یکی از مسائل کلیدی مطرحشده در فلسفه ملاصدرا بررسی چیستی، ابتدا و انتهای انسان و ربط آن با وجود حقیقی است. مقاله حاضر با بررسی و تحلیل روش حاکم بر نفسشناسی ملاصدرا و ابزاری که وی استفاده کرده در پی کشف راز برتری حکمت متعالیه بر سایر مسلکهای فلسفی یا تفاوت آن با این مسلکها در انسانشناسی است. بررسی آثار گوناگون ملاصدرا به شیوه کتابخانهای و تحلیل محتوا نشان میدهد که او در بررسی مسئله نفس (که از مهمترین و کلیدیترین مسائل حکمت متعالیه است)، در کنار برهان (شاکله اصلی مباحث فلسفی در حکمت متعالیه) از ابزارهای دیگری همچون آیات و روایات، تجارب شخصی، شهود، عقاید، نقل و نقد اقوال، تشبیه و تمثیل، تاویل، اشارات و ... استفاده کرده است. روش ملاصدرا در انسانشناسی، التقاط، تلفیق و میانرشتهای نیست بلکه ذهن ذوبشده وی در دین و عرفان و اشراف او به فلسفههای موجود باعث تحقق هرمنوتیکیترین تقریر از فلسفه قدیم و تبیین متفاوت او از انسان شده است. انسانشناسی ملاصدرا بروز حقیقت انسان در منظر و مرئای عقل انسان با رتبه وجودی ملاصدرا و تقویتشده با فهم والای انسان کامل است. لذا انسانشناسی حکمت متعالیه علیرغم استفاده از ابزارهایی همچون وحی و شهود، همچنان به عنوان نوعی روش اصیل عقلی و فلسفی باقی مانده است.
A key issue in philosophy of Sadra is probing into the origination and destination of Man and its relation with natural Man. The current research is an attempt to delve into Sadra’s method and instrument of psychology to shed light on the logic behind superiority or distinction of transcendental philosophy over/from other philosophical schools of thought. Studying treatises of Sadra through documentary research and analysis shows that in studying soul and psychology, in addition to logical reasoning, Mulla Sadra has employed Quranic verses and traditions, personal experience, intuition, principles of faith, quotations, critiques, assimilation and metaphor, interpretations, metonyms and etc. Sadra has not used an interdisciplinary methodology in his anthropology. However, immersed in religion and Gnosticism and adept in contemporary philosophical schools of thought, he has given birth to a hermeneutic that is a blending of news and old philosophy and therefore resulted in a distinct interpretation of Man. Sadra’s anthropology is manifestation of human truth in the light of human reason and order of transcendence which is endorsed by sublime understanding of perfect human. So, though anthropology in transcendental philosophy enjoys revelation and intuition, it is still an authentic logical and philosophical method.
خلاصه ماشینی:
روش شناسی مطالعه انسان در حکمت متعالیه گذار به هرمنوتیک صدرایی در مسئله نفس فهیمه شریعتی * چکیده یکی از مسائل کلیدی مطرح شده در فلسفه ملاصدرا بررسی چیستی، ابتدا و انتهای انسان و ربط آن با وجود حقیقی است .
مقاله حاضر با بررسی و تحلیل روش حاکم بر نفس شناسی ملاصدرا و ابزاری که وی استفاده کرده در پی کشف راز برتری حکمت متعالیه بر سایر مسلک های فلسفی یا تفاوت آن با این مسلک ها در انسان شناسی است .
بررسی آثار گوناگون ملاصدرا به شیوه کتاب خانه ای و تحلیل محتوا نشان می دهد که او در بررسی مسئله نفس (که از مهم ترین و کلیدی ترین مسائل حکمت متعالیه است )، در کنار برهان (شاکله اصلی مباحث فلسفی در حکمت متعالیه ) از ابزارهای دیگری همچون آیات و روایات ، تجارب شخصی، شهود، عقاید، نقل و نقد اقوال ، تشبیه و تمثیل ، تأویل ، اشارات و ...
اما نحوه به کارگیری ابزارهای گوناگونی که ملاصدرا در مسئله نفس به عنوان یکی از مسائل مهم و محوری حکمت متعالیه استفاده کرده نشان می دهد این پژوهش به گونه میان رشته ای طراحی نشده است .
بررسی شیوه بحث در مسئله نفس و گوناگونی ابزارهای به کار گرفته شده ، نشان می دهد ملاصدرا از هر ابزار ممکنی استفاده کرده تا حقیقت را تبیین و تفسیر کند.