چکیده:
پس از حدود نیم قرن از مطرحشدن رهیافت گفتمانی در حوزه علوم اجتماعی و سه دهه بهرهگیری از این رهیافت در پژوهشهای سیاسی در ایران، انجام پژوهشی در مورد این پژوهشها ضروری به نظر میرسد. بر این اساس، در این مقاله این سوال مطرح شده که پژوهشهای مبتنی بر رهیافت گفتمانی در ایران دارای چه گرایشهایی در سطح نظری و مضمونی بوده و دچار چه کاستیها و چالشهایی هستند؟ در پاسخ به این پرسش تلاش شده تا با فراتحلیل حجم نمونهای (201 مورد) از پژوهشهای سیاسی مبتنی بر رهیافت گفتمانی و گرایشهای نظری و تنوع موضوعات و مضامین غالب آن در پژوهشهای ایرانی نشان داده شود. همچنین یافتههای پژوهش نشان میدهد که این پژوهشها در دوسطح میزان انطباق دقیق این پژوهشها با رهیافت گفتمانی و نیز نقدهای وارده بر این رهیافت در سطح جهانی دچار آسیبها و چالشهایی هستند.
After three decades of using the discourse-based approach to carry out political research in Iran, it seems necessary to do research on these research works. Therefore, this study asks what inclinations are reflected in both the theoretical framework and the content of discourse-based pieces of research in Iran and what the shortcomings and challenges are. In order to answer this question, this article has sought to present the theoretical inclinations, variety of subjects, and the dominant themes in Iranian research works through a meta-analysis of a sample size of 201 pieces of discourse-based political research. The findings of the article show that these research works have shortcomings and face challenges at two levels, namely the extent to which they conform to the rules of the discourse-based approach and criticisms of this approach at the international level. <strong> </strong>
خلاصه ماشینی:
همچنين اشکال گوناگوني از تحليل مکالمه ( Sinclair and ;١٩٩٣ ,Schegloff and Sacks ١٩٨٤ ,Alkinson and Heritage ;١٩٧٥ ,Coulthards) کــه در چــارچــوب روش جامعه شناختي اتنومتدلوژي انجام شدند و نيز روان شناسي گفتماني ( ,Labov and Franchel ١٩٨٧ ,Potter and Wetherell ;١٩٧٧) ذيل اين نگرش به گفتمان تعريف ميشوند.
در اين رهيافت ها، داده هاي زباني فقط نمودهايي از گفتمان تحت بررسي هستند ازجمله در رهيافت فوکويي به مثابه يکي از بارزترين نمودهاي اين نحله ، برخلاف رويکردهاي خرد و متن محور، مجموعه اي از گزاره ها و ادعاهاي معرفتي (رژيم هاي دانش )، کنش ها، نهادها، روابط قدرت و بســياري ديگر از داده هاي زباني و غيرزباني و نيز امور مادي و غيرمادي جلوه هايي از يک گفتمان کلان هســتند که به جامعه نظم ميبخشـند و فوکو در تحليل هايش در راسـتاي کشف کردن اين گفتمان ها آن را مورد تحليل و مطالعه قرار ميدهد (ترنر، ١٣٨٨: ١١-١١٣).
در پژوهش حاضـر، که از نوع کيفي اسـت ، تلاش خواهد شـد مجموعه پژوهش هاي انجام شـده در چارچوب رهيافت گفتماني در رشته علوم سياسي در ايران ، از لحاظ موضوعات و مضامين آن ها؛ نگرش ها، رهيافت ها و روش هاي به کارگرفته شده و نيز يافته ها و دستاوردهاي برآمده از آن ها با رويکردي انتقادي مورد مطالعه و بررسي قرار گيرند.