چکیده:
در تکامل دانش روایتشناسی، ژرار ژنت به عنصر زمان پرداخت و این نظریه را مطرح کرد که یکی از جنبههای هنر روایتپردازی، نحوه تبدیل زمان داستان به زمان متن است. روایتپژوه رابطه زمان داستان و زمان متن را با سه مولفه نظم، تداوم (دیرش) و بسامد تحلیل میکند. «نظم» توالی رویدادهای روایت را با توالی منطقی و گاهشمارانه آن در داستان مقایسه میکند؛ «تداوم» مدت زمان وقوع حادثه را با حجم متن اختصاصیافته به آن میسنجد؛ «بسامد» تعداد تکرار وقایع را در داستان با تعداد نقل آنها در متن قیاس میکند. در چند دهه اخیر، پژوهشگران ادبیات فارسی به این مقوله توجه کرده و در بیش از سی پایاننامه و رساله و پنجاه مقاله، به بررسی زمان روایی در متون کهن یا معاصر پرداختهاند. در این پژوهش، مقالات علمی ـ پژوهشی که زمان روایی را تحلیل کردهاند، با این پرسشها واکاوی شدهاند: 1. دریافت نهایی مقالات از تحلیل زمان در متون روایی چیست؟ آیا به شیوه زمانبندی بسنده شده یا اینکه رابطه زمان روایی با معنا و ساختار اثر نیز بهدست آمده است؟ 2. دستهبندی مقالات براساس موضوع، روش و یافتههای پژوهش چه نقشه راهی برای مطالعات روایتپژوهی ترسیم میکند؟ دریافت پژوهش این است که بیشتر تحقیقات ناظر به آزمون کاربست نظریه ژنت در قرائت متن ادبی بوده و اغلب شیوههای زمانبندی نویسنده را گزارش کردهاند؛ اما نسبت ساختار و معنا با زمان روایی و نیز رابطه ادبیت متن با زمان روایت هم نشانههایی در تحقیقات دارد و بهطور کامل مغفول نمانده است. اگر این رویکرد در پژوهشهای آتی مورد توجه قرار گیرد و مقایسه متون براساس دوره یا نوع ادبی بر این پایه تحلیل شود، نتایج نظامیافتهتری به مطالعات سبکشناختی یا تاریخ ادبیات افزوده میشود.
خلاصه ماشینی:
2. بررسی متون ادبی و هنری از دیدگاه زمان روایی حدود سی پایاننامه مبحث زمان روایی ژرار ژنت را بهطور مستقل در متون بررسی کرده یا در ذیل عنوان کلی روایتشناسی به مطالعة زمان روایت از دیدگاه ژنت نیز پرداختهاند که عناوین آنها به شرح زیر است: «بررسی و تطبیق روایت شناسی ژرار ژنت در دو رمان صد سال تنهایی اثر گابریل گارسیا مارکز و عزاداران بیل اثر غلامحسین ساعدی»، «بررسی روایت در مثنوی براساس نظریۀ ژرار ژنت»، «بررسی و تطبیق دو رمان خشم و هیاهوی ویلیام فاکنر و سمفونی مردگان عباس معروفی براساس نظریۀ روایتشناختی ژرار ژنت»، «بررسی زمان روایی در چهار رمان معاصر فارسی (سال بلوا، سنگ صبور، عزاداران بیل و شب هول) براساس نظریۀ ژرار ژنت»، «بررسی روایت زمان در سه اثر برگزیدۀ زویا پیرزاد براساس نظریۀ ژرار ژنت»، «نقد و تحلیل روایتشناسانة رمان به هادس خوش آمدید از بلقیس سلیمانی و رمان سفر به گرای 270 درجه احمد دهقان برمبنای نظریۀ ژرار ژنت»، «مقایسه و بررسی روایتشناسی هفت پیکر و قصههای کانتربری براساس نظریۀ ژرار ژنت»، «تکنیکهای روایت در آثار داستانی بزرگ علوی»، «تحلیل عنصر روایت در گزیدهای از نمایشنامههای چیستا یثربی براساس نظریۀ ژنت»، «بررسی تحلیلی شتاب روایت در رمانهای فارسی جریان سیال ذهن»، «بررسی روایتشناسی رمانهای سوگ مغان و پریباد محمدعلی علومی»، «بررسی شیوههای روایت رضا امیرخانی در سه رمان ارمیا، من او، بیوتن»، «تحلیل ساختاری داستانهای کوتاه امیرحسین چهلتن»، «نقد و تحلیل روایی ـ محتوایی داستانهای کوتاه دفاع مقدس»، «رابطۀ زمان با تم و تعلیق در دو روایت از غسان کنفانی»، «نقد ساختاری (کلاغه به خونهش نرسید) اثر ابوالفضل زرویی نصرآباد»، «روایتشناسی چهار اثر (سقای آب و ادب، پدر، عشق و پسر، آفتاب در حجاب و کشتی پهلوگرفته) از سیدمهدی شجاعی با تکیه بر ادب آیینی»، «عناصر روایی داستان قرآنی خلقت در پرتو روایتشناسی ژنت»، «بررسی ساختاری رمانهای بلقیس سلیمانی»، «تحلیل روایتشناختی شاهنامه»، «بررسی زمان روایی در مجموعهآثار بزرگ علوی و احمد محمود»، «زمان و مکان در ادبیات پایداری ایران و فلسطین»، «بررسی تطبیقی دو رمان الصبار اثر سحر خلیفه و دا اثر سیدهزهرا حسینی»، «تحلیل عنصر روایت در غزل ـ داستانهای خواجوی کرمانی»، «بررسی سرعت روایت در چهار رمان معاصر فارسی (بوف کور، آینههای دردار، پیکر فرهاد و نوشدارو)»، «بررسی تکنیکهای روایت در رمان سفر شب و ظهور حضرت، بهمن شعلهور»، «بوطیقای روایت در آثار سعدی»، «تحلیل روایتشناختی قصۀ حضرت موسی (ع) در قصصالانبیاء نیشابوری و قصصالقرآن سورآبادی»، «بررسی زمان در کتاب رازهای سرزمین من براساس نظریۀ ژرار ژنت» و «پژوهشی در تاریخ بیهقی بربنیاد دانش روایتشناسی».