چکیده:
فرسایش خندقی یکی از فرایندهای اصلی فرساینده و حالت دهنده شکل سطح زمین می باشد. توسعه فرسایش خندقی باعث از بین رفتن بخش زیادی از خاک شده و می تواند به عنوان یکی از عوامل اصلی تخریب زیست محیطی زمین در ساحل شرقی دریاچه ارومیه در نظر گرفته شود. هدف این تحقیق ارزیابی میزان رشد و عوامل موثر بر دینامیک خندق های منطقه در بازه زمانی یک ساله می باشد. بدین منظور در این تحقیق از مقادیر هدایت الکتریکی، نسبت سدیم جذب شده،PH، نوع بافت خاک و مورفومتری برای طبقه بندی و تحلیل عوامل موثر در ایجاد فرسایش خندقی و از شاخص های اقلیمی، ضریب رطوبت در سازندهای منطقه برای تحلیل پتانسیل خندق زایی منطقه استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که بر مبنای شاخص های اقلیمی پتانسیل خندق زایی منطقه بالا می باشد. تحلیل بافت نمونه های برداشت شده نشان داد که ریزدانه بودن ذرات تشکیل دهنده سازندهای زمین شناسی به علت ساختمان ضعیف خاکدانه ها شرایط بسیار مناسبی برای پیشروی طولی و عرضی خندق ها فراهم نموده است. به طوری که نتایج پایش مورفومتری خندق های منطقه نشانگر دینامیک بسیار پویا و سرعت رشد بالای خندق های منطقه می باشد. تجمع بالای املاح محلول مخصوصا مقادیر بالای (EC و SAR) باعث ایجاد فرسایش انحلالی شده، که شرایط ایجاد فرسایش تونلی را مهیا می سازد. نتایج تحقیق نشان داد که شکل گیری فرسایش خندقی در منطقه مورد مطالعه و گسترش آن تحت تاثیر دو عامل، عوامل اقلیمی از یک طرف که باعث ایجاد رواناب و تغییر در میزان نفوذپذیری، و از طرف دیگر تحت تاثیر ویژگیها و خصوصیات فیزیکی و شیمایی خاک های منطقه می باشد.
Gully erosion is one of the erosive processes that mostly contribute to shape the earth surface. The development of gullies causes the loss of a great amount of soil and can be considered as one of the principal causes of geo- environmental degradation in eastern shores of Urmia Lake. The aim of this study is to evaluate the factors influencing on dynamic of area Gullies in a time period one year. For this purpose, in this research was used amount of Electrical conductivity (EC), Sodium Adsorption Ratio (SAR), PH of soil type, morphometric for classification and analysis of affecting factors in creating Gully erosion and climatology index , humidity index in regional formations for analysis of creating potential of Gully. Analysis of texture selective samples indicated fine particles of geological formations because of the weak structure of Aggregates have provided Suitable conditions for Longitudinal and latitudinal development of Gully. So that morphometric monitoring results of area Gullies is indicator high dynamic and growth rate area Gullies. The high concentration of soluble salts In particular, high levels (EC and SAR) have caused dissolution erosion and Piping erosion. Results indicated that creating of Gully erosion in area is impressed from two factors: 1. Climatic factors that create runoff and change in permeability rate 2. Physical and chemical characteristics of area soil.
خلاصه ماشینی:
عوامل محیطی کنترل کننده شرایط بحرانی برای گسترش فرسایش خندقی عبارتند از: بارندگی، توپوگرافی، خاک، لیتولوژی و کاربری اراضی می باشد (کونوسسنتی و همکاران ،٩، ٢٠١٣: ٢) توزیع بارش بر روی هیدرولیک جریان و رطوبت خاک تاثیر می گذارد قدرت فرسایندگی جریان و مقاومت خاک در مقابل فرسایش در قبل و بعد از بارش متفاوت می باشد و بر روی تولید رواناب تاثیر مستقیم دارد (کاپرا و همکاران ١٠، ٢٠١٢: ١٠؛ ماگلیلو١١، ٢٠١٢: ١٨٠٢) مقدار و حجم جریان نیز به وسیله ویژگی های توپوگرافیک منطقه از جمله شدت شیب ، جهت شیب ، وسعت زهکشی منطقه کنترل میگردد (کاپرا و همکاران ، ٢٠١٢: ١٠؛ چاپلوت ١٢، ٢٠١٣: ٢) عمق و مورفولوژی مقطع عرضی خندق به وسیله فرسایش پذیری خاک 2- Valentin and Poesen 3- Bou Kheir and et al 4- Poesen et al 5- Kirkby and Bracken 6- Imeson and Kwaad 7- Zucca et al 8- Torri et al 9- Conoscenti et al 10- Capra et al 11- Magliulo 12- Chaplot 13 منطقه و ویژگی های لایه های زمین شناسی منطقه کنترل میشود (پویسون و همکاران ، ٢٠٠٣: ٩٣؛ لوکا و همکاران ، ٢٠١١١: ٢٩٨) ویژگی های خاک منطقه بر روی جریان زیرسطحی و پدیده فرسایش پایپینگ تاثیر می گذارد که پایپ ها وقتی سقفشان فرو میریزد باعث ایجاد خندق ها می گردند (پولیس و همکاران ١٤، ٢٠١٢: ٢٢٠؛ بول و کیرکبی ١٥، ١٩٩٧: ١٣٥).