چکیده:
یکی از گامهای اصلی در برنامهریزی منطقهای، شناخت نابرابریهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و دیگر ابعاد توسعه در نواحی مختلف می باشد. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل روند توسعه شهرستانهای استان آذربایجانشرقی به لحاظ برخورداری از شاخصهای توسعه در قلمرو زمانی 1390- 1375 میباشد. روش تحقیق، توصیفی و روش جمعآوری دادهها، اسنادی میباشد. از تکنیک تاکسونومی عددی موزون و تحلیل خوشهای جهت سطحبندی و از شاخص انحراف معیار برای تحلیل روند توسعه استان آذربایجانشرقی، استفاده گردید. متوسط امتیاز تاکسونومی عددی شهرستانهای استان در این دوره حاکی از آن است که امکانات و فعالیتها متناسب با جمعیت در مناطق مختلف استان توسعه نیافته است. همچنین طی این دوره انحراف معیار امتیازات تاکسونومی عددی از 136/ 0 به 083/ 0 رسیده است که بیانگر کاهش شکاف توسعه و کاهش نابرابریها در بین شهرستانها میباشد. نتایج نشان داد که در این دوره، شهرستانهای تبریز و مراغه، توسعه یافتهترین و شهرستانهای خداآفرین و چاراویماق، محرومترین شهرستانهای استان میباشند و بهطور کلی شهرستانهای نیمه غربی استان در مقایسه با نیمه شرقی توسعهیافتهتر میباشند. با توجه به کاهش سطح توسعه یافتگی در بین شهرستانهای استان آذربایجان شرقی از سال 1375 تا 1390 از یک سو و همچنین کاهش سطح نابرابریها در استان از سوی دیگر، میتوان اینطور استنباط کرد که کاهش نابرابریها بین شهرستانها به بهای کاهش سطح توسعهیافتگی در گسترهی جغرافیای استان حاصل شده است. ادامه این روند حاکی از تشدید بحران محرومیت در فضای توسعه استان برای آینده میباشد.
One of the major steps in regional planning is recognition of economic, social, cultural, and political inequality as well as other development aspects in different regions. The objective of this study is to analyze and examine the development trend of different cities of the East Azerbaijan province as possessed development indicators between 1997 and 2012. The research is a descriptive one and in terms of data collecting it is a documentary research. Weighted numerical taxonomy method and cluster analysis were applied for classification and also standard deviation for analyzing the development trend of the East Azerbaijan over the mentioned period. The average score of numerical taxonomy of province’s cities showed that facilities and services did not develop enough to fit the population in various areas of the province. Standard deviation of numerical taxonomy scores have reached from 0.136 to 0.083 which indicates a decline both in development gap and in inequalities among cities of the province. The redults show that cities of Tabriz and Maragheh are the most developed cities while Khoda-afarin and Charavimagh the poorest cities of the province. In general, cities of the the eastern half of the province are more developed than those of western half of the province. Regarding development downward trend among cities of Azerbaijan province since 1997 to 2012 and also a decline in inequalities level in the province it is said that a decline in inequalities amongst cities led to a decrease in the degree of development throughout the geographical scope of the province. Continuity of this trend will intensify the deprivation crisis throughout the development process of the province.
خلاصه ماشینی:
حسن احمدی 2 *اکبر ولایی گرگری 3 نادر زالی 4 مسعود زمانیپور تحلیل شکاف بین شهرستان های استان آذربایجان شرقی در طی مسیر توسعه از سال ١٣٧٥-١٣٩٠ تاریخ دریافت : ١٣٩٣/١١/٦ تاریخ پذیرش : ١٣٩٤/١٢/٠٢ چکیده یکی از گام های اصلی در برنامه ریزی منطقه ای، شناخت نابرابریهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و دیگر ابعاد توسعه در نواحی مختلف می باشد.
ابراهیم زاده و همکاران در سال ١٣٨٩ در "کاربرد تحلیل عاملی در تبیین الگوی فضایی توسعه و توسعه نیافتگی شهری-منطقه ای در ایران " پس از رتبه بندی استان ها بر اساس عامل ها، اشاره میکنند که ؛ اختلاف و نابرابری در دهه ی اخیر بین شهرستان های کشور در حال افزایش بوده و این مسئله را ناشی از اعمال سیاست کلی توسعه بر پایه تئوریهای قطب رشد و مرکز پیرامون در کشور میدانند.
عبدالله زاده و شریف زاده (١٣٩٠) در مقاله ای با عنوان "سطح بندی توسعه منطقه ای در ایران (کاربرد رهیافت شاخص ترکیبی)" با استفاده از شاخص ترکیبی توسعه 14- Kanbur 15- Zhang 16- Amaral در سطح استان های کشور به این نتیجه رسیده اند که استان تهران در گروه شاخص های اجتماعی، جمعیتی و فرهنگی، استان خوزستان در گروه شاخص های اقتصادی و استان سمنان در گروه شاخص های زیرساختی و خدمات بالاترین رتبه را دارا هستند.
نتیجه گیری هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی وضعیت شهرستان های استان آذربایجان شرقی به لحاظ سطوح توسعه یافتگی و رتبه بندی آن ها به لحاظ شاخص های توسعه در سه دوره زمانی ١٣٧٥، ١٣٨٥ و ١٣٩٠ بوده است .