چکیده:
چکیده دولت اشکانی در بسیاری از جنبههای حکومتی و فرهنگی میراثدار دولت هخامنشی و سلوکی بود. از جملۀ این موارد دستگاه اطلاعاتی، خبرچینی و جاسوسی بود. با توجه به جنگهای متعدد و طولانی اشکانیان با سلوکیان و سپس رومیان و همینطور تمرکز دولت اشکانی بر درآمدهای گمرگی و تجاری، لزوم گسترش و پایش مداوم چنین دستگاهی بیش از پیش احساس میشد. اشکانیان گذشته از بهرهمندی از تجارب پیشین در زمینۀ دستگاه جاسوسی، با گسترش سیستم اطلاعاتی، تلاش کردند با کنترل راههای تجاری و جلوگیری از تجارت مستقیم چین و روم، درآمدهای هنگفتی به خزانۀ خود سرازیر کنند. بخش عمدهای از این موفقیت، از طریق دستگاه اطلاعاتی و جاسوسی آنها حاصل میشد. این مقاله تلاش میکند با وجود کمبود فاحش منابع و آگاهیهای تاریخی، در حد امکان برخی زوایای پنهان موضوع را مورد بررسی قرار دهد. بر اساس نتایج به دست آمده، اشکانیان از دستگاه جاسوسی خود در زمینۀ کنترل راههای تجاری، برتری نظامی در جنگ با رومیان، تداوم برتری تجاری و افزایش درآمدهای گمرگی بهره میبردند.
خلاصه ماشینی:
اشکانيان گذشته از بهره مندي از تجارب پيشين در زمينۀ دستگاه جاسوسي ، با گسترش سيستم اطلاعاتي ، تلاش کردند با کنترل راه هاي تجاري و جلوگيري از تجارت مستقيم چين و روم ، درآمدهاي هنگفتي به خزانۀ خود سرازير کنند.
com ٧٢٦ 0مقدمه در دورة اشکاني ، دستگاه جاسوسي و اطلاع رساني اهميت قابل ملاحظه اي يافت و سرسلسلۀ آن ، ارشک ، آن را مورد توجه قرار داد و به خوبي از آن در جنگ هاي خود با شاهنشاهان سلوکي سود جست .
تحقيق حاضر بر آن است به اين پرسش ها پاسخ دهد که سيستم اطلاعاتي و جاسوسي اشکاني چگونه سازماني بوده است ؟ همچنين در پي پاسخ به اين پرسش است که اين سازمان در مناسبات ميان ايران اشکاني و دولت هاي آن روزگار چه نقشي ايفا کرده است ؟ با توجه به رخدادهاي نظامي و جنگي ميان ايران و روم از يک سو و نقش واسطه گري اشکانيان در تجارت جادة موسوم به ابريشم از سوي ديگر، توجه اشکانيان به گسترش دستگاه اطلاع رساني و جاسوسي ، جايگاه مهمي در تشکيلات اداري شاهنشاهي اشکاني داشته است .
دوبواز معتقد است که در هنگام حمله دمتريوس دوم سلوکي ، شاه اشکاني به واسطۀ دستگاه اطلاع رساني که داشت از مسير لشکرکشي پادشاه سلوکي آگاهي يافته بود و مسير ديگري را براي غافلگيري حريف اتخاذ کرد و به ميان رودان وارد شد (Doboaz، ١٣٤٢: ٢١).
در اين جا بايد به يک ويژگي سازماندهي پارتيان اشاره کرد: اشکانيان يک سازمان جاسوسي کاملا منظ م در اختيار داشتند که در جريان دسيسه هاي رومي هنگام حکومت سه نفرة روم بسيار خوب عمل کرده بود.