چکیده:
معضلات و چالشهای زیستمحیطی موجود در روستاهای کشور ضرورت و اهمیت ارتقاء شاخصهای زیستمحیطی قبل از هر گونه برنامهریزی را بسیار ضروری ساخته است. با توجه به اهمیت مشارکت مردمی در ارتقاء شاخصهای توسعه به ویژه بعد زیستمحیطی(طبیعی) در مناطق روستایی، تحقیق حاضر سعی دارد راهبردهای مشارکت ساکنین را برای ارتقاء شاخصهای زیستمحیطی روستا در دهستانهای بخش مرکزی ملارد شناسایی و به اولویتبندی آنها بپردازد. سوال اصلی مقاله این است که چگونه میتوان زمینه مشارکت ساکنین نواحی روستایی دهستانهای بخش مرکزی ملارد را برای بهبود شاخصهای زیستمحیطی فراهم نمود؟ و اینکه راهبردهای اولویتدار برای افزایش مشارکت مردمی در بهبود محیطزیست نواحی روستایی دهستانهای بخش مرکزی ملارد کدامند؟ تحقیق حاضر کاربردی است و به روش توصیفی - پیمایشی انجام شده است. روش گردآوری دادهها، میدانی و با استفاده از پرسشنامه است و با مدل SWOT و آزمون T به سوالات پاسخ داده شده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که بیشترین تمرکز صنایع فعال در دهستانهای بخش مرکزی ملارد بوده که 92/25 درصد از کل واحدها را به خود اختصاص داده است، علاوه بر این مشکلات زیستمحیطی ناشی از تولید زبالههای خانگی، فضولات حیوانی مانند دیگر روستاهای کشور گریبان گیر این دهستان است. در بین عوامل درونی و بیرونی موثر، عامل O6 (آموزش و اطلاعرسانی به روستائیان) با مجموع امتیاز نهایی 2658/0 در اولویت اول قرار دارد. این در حالی است که عاملT7 (تغییر الگوی مصرف) با مجموع امتیاز نهایی 0169/0 کمترین میزان تاثیر را در افزایش مشارکت مردمی دهستانهای بخش مرکزی ملارد در راستای ارتقای زیستمحیطی به خود اختصاص داده است. موقعیت قرارگیری عوامل درونی و بیرونی در ماتریس 9 خانهای نشان میدهد که باید برای ارتقای وضعیت زیستمحیطی راهبردهای تهاجمی را مورد توجه و در اولویت اول قرار داد.
خلاصه ماشینی:
(به تصویر صفحه رجوع شود ) نمودار شماره ٢- ماتريس چهارخانه اي داخلي Source: Research findings همان طوري که نمودار شماره ٢ نشان ميدهد راهبردهاي اولويت دار براي افزايش مشارکت مردمي در جهت ارتقاء شاخص هاي زيست محيطي روستاهاي دهستان هاي بخش مرکزي ملارد در گروه تهاجمي قرار دارند.
اين راهبردها عبارت اند از: ١- تشکيل سازمان هاي مردم نهاد تخصصي حقوق محيط زيست با عضويت متخصصين و تحصيل کردگان دهستان ملارد ٢- فراهم آوردن ساختار آگاهانه ، خود جوش و نهادينه شده مشارکت مردم از طريق انتقال دانش مربوطه و برنامه هاي آموزش رسمي و غير رسمي ٣- تشکيل دوره هاي آموزشي براي شهروندان ، سخنراني در مدارس ، مساجد و اماکن عمومي در زمينه منابع طبيعي و محيط انساني ٤- تشويق بخش خصوصي جهت مشارکت ، همکاري و سرمايه گذاري اقتصادي در بعد مسائل زيست محيطي ٥- ساماندهي مشاغل آلاينده در سطح شهر و وضع قوانين خاص و تدابير ويژه براي کاهش آلودگي ٦- استفاده از روحيه مشارکت مردمي در فعاليت هاي جنگل کاري ٧- توسعه زيرساخت هاي لازم در دهستان هاي بخش مرکزي ملارد براي جمع آوري و تفکيک زباله هاي خانگي و کشاورزي؛ ٨- تشويق و ترغيب بخش خصوصي براي خريد ماشين آلات و تجهيزات مورد نياز جهت جمع آوري و تفکيک زباله هاي توليدي در روستا ٩- برگزاري همايش هاي علمي جهت افزايش آگاهي مسئولين مراکز و نهادهاي دولتي و دهياريها نسبت به ضرورت مشارکت سازمان هاي مردم نهاد و روستائيان در حفظ محيط زيست روستا ١٠- ايجاد گروه هاي محيط ياري از تحصيل کردگان و دانش آموزان روستايي توسط شورا و دهياري ١١- رفع موانع ساختاري مشارکت و بسترسازي در جهت ساماندهي مشارکت مردم در قالب تشکل هاي مردمي ١٢- ارائه حمايت هاي مالي در قالب تسهيلاتي چون اعطاي وام ، اعتبار و يارانه به روستاييان در بهره برداري اصولي و پايدار از منابع محيطي ١٣- توسعه زيرساخت هاي لازم براي تبديل فضولات دامي به کودهاي مناسب براي مراتع و زمين هاي کشاورزي نتيجه گيري و دستاورد علمي پژوهشي محيط زيست يکي از ابعاد حساس و آسيب پذير روستاها ميباشد که نسبت به شهرهاي کمتر تحت تأثير آلاينده هاي مختلف قرار گرفته است .