چکیده:
حقوق خانواده در چند دهه اخیر تغییرات زیادی داشته است. اگرچه خانواده در قوانین حقوقی ایران و
بسیاری از کشورها فاقد شخصیت حقوقی است، و پیشینه زیادی ندارد اما حقوقدانانی به دفاع از آن
پرداخته اند. حقوق خانواده شامل حقوق ثابت پس از ازدواج، مسائل مربوط به جدایی، حقوق خویشاوندی،
احکام نسب، وظایف مالی خانواده میباشد که در ادامه به صورت مبسوط بررسی خواهد شد. البته قابل
ذکر است که دیدگاه حقوقی و فقهی در این خصوص تفاوت فاحشی ندارند. با این وجود، به بررسی دو
دیدگاه از جوانب مختلف پرداخته می شود.
خلاصه ماشینی:
هر چند در منابع فقهي، حقوق و تکاليف زن و شوهر و مادر و پدر و فرزندان در برابر يکديگر، در ابواب متعدد (از جمله نکاح ، طلاق و احکام اولاد)، مطرح شده است ، اما کاربرد اصطلاح حقوق خانواده ، به عنوان يکي از مهم ترين مباحث حقوق خصوصي، در کشورهاي اسلامي پيشينه چنداني ندارد و مقررات آن در اين کشورها معمولا در قالب مبحث «احوال شخصيه » مطرح ميگردد مبحث حقوق خانواده صرفآ جنبه حقوقي ندارد و به دلايل گوناگون با مسائل ديني، اخلاقي و اجتماعي آميخته است .
پس از واقع شدن نکاح صحيح ، حقوق و تکاليف زوجين در مقابل يکديگر برقرار ميشود که برخي از حقوق خانواده در ديدگاه حقوقي- فقهي / ٦٧ آن ها جنبه مالي دارد (مانند مهر و نفقه ) و شماري ديگر جنبه غيرمالي (مانند لزوم حسن معاشرت زوجين با يکديگر و همراهي و معاونت آن دو در تحکيم مباني خانواده و تربيت فرزندان ) رياست مرد برخانواده از تکاليف اختصاصي او و موجب برخي آثار حقوقي است ، از جمله ولايت قهري داشتن زوج بر اطفال ، لزوم تأمين هزينه اداره خانواده و لزوم رعايت شروط و وظايف خاص زوجيت نيز ضرورت تمکين از جانب زوجه (کاتوزيان ، ١٣٧٨: ١٤).
حقوق خانواده در ديدگاه حقوقي- فقهي / ٧٣ البته به موجب ماده ٨٨٤ قانون مدني ولد الزنا از پدر و مادر و اقوام آنها ارث نمي برد، اما اگر حرمت رابطه اي که طفل ثمره آن است نسبت به يکي از ابوين ثابت و نسبت به ديگري به واسطه اکراه يا شبهه زنا نباشد، طفل فقط از اين طرف و اقوام او ارث ميبرد و بالعکس .