چکیده:
تحول نظام های حقوقی مدرن نشان می دهد که بخش اعظم تلاش ها در عرصة دادرسی، آفرینش نظامی
عادلانه و حقیقت مدار بوده است. رسیدن به این مطلوب، نیازمند طراحی شیوه ای دقیق و جامع از فرآیند
دادرسی است که در آن هر یک از بازیگران دعوا، یعنی دادرس و اصحاب دعوا از امکاناتی برابر برای
رسیدن به رای برخوردارند. در این جهان بینی حقوقی، فرآیند دادرسی، یک نزاع برای پیروزی نیست، بلکه
عرصة گستردهای است که همکاری توام با حسن نیت دادرس و اصحاب دعوا را می طلبد مشاهدة قوانین،
اصول حاکم بر فرآیند دادرسی و دکترین حقوقی نشان میدهد که در حوزة امور موضوعی و امور
حکمی، توزیع نقش ها تا حد زیادی متعادل است؛ هرچند برتری هایی وجود دارد و این برتری در زمینة امور
موضوعی متعلق به اصحاب دعوا و در زمینه ی امور حکمی متعلق به دادرس است؛ اما این تفوق نسبی سبب نمی شود که نقش دادرس در ادارة امور موضوعی و نقش اصحاب دعوا در ادارة امور حکمی نقشی منفعل و کم اهمیت باشد.
خلاصه ماشینی:
عنوان اداره در اين پژوهش به معناي به کارگيري راهکارهايي براي تبيين همکاري دادرس و اصحاب دعوا در دادرسي مدني است و مقصود از امور موضوعي، اموري است که صرفنظر از قواعد و نظريه هاي حقوقي، در عالم خارج به وقوع ميپيوندد و يا در راستاي شناخت وقايع خارجي قرار مي گيرد؛ در مقابل امور حکمي نيز، دربرگيرنده ي احکام ، و اقداماتي است که در راستاي کاربرد، اجرا و تفسير احکام صورت ميگيرد؛ از اين رو با توجه به آنچه گفته شد، موضوع اين پژوهش بيانگر نقش تعاملگرايانۀ دادرس و اصحاب دعوا در ادارة امور موضوعي و حکمي است .
از اين رو بر آن شديم تا با انتخاب «نظريه ي تعاون » - که مبناي وضع قوانين مدرن کنوني قرار گرفته و انعکاس آن در قانون آيين دادرسي مدني کشورمان مشهود است - به عنوان نظريه ي مبنايي اين نوشته ، نگرشي جديد به مسئلۀ ادارة امور موضوعي و حکمي داشته و به بازتوزيع يا به عبارتي بهتر، باز توضيح نقشهاي دادرس و اصحاب دعوا در اداره ي امور موضوعي و حکمي بپردازيم .
مبحث اول – دادرسي مدني و عناصر آن براي تعيين نقش دادرس و اصحاب دعوا در ادارة امور موضوعي و حکمي در دادرسي مدني لازم است ، ابتدا مفهوم دادرسي مدني و عناصر آن را شناخت و سپس رابطۀ ميان اين عناصر را تبيين نمود؛ زيرا به تناسب اينکه رابطۀ ميان بازيگران دعوا رابطه اي مبتني بر همکاري و تعامل طرفيني باشد و يا رابطه اي مبتني اصول مشترک دادرسي ها (ره يافتني بر تنسيق تلاش هاي عادلانه ) / ١٧٧ بر سلطه و استيلا، عملکرد ما در تبيين نقش بانيان دعوا متفاوت خواهد بود.