چکیده:
افشاریان (۱۱۴۸–۱۲۱۰/۱۷۳۶–۹۶) که توسط نادر شاه افشار بنیان نهاده شد همزمان با براندازی دودمان صفوی در ۱۱۴۸ ه.ق بود. آنچه که در زیر میآید تاریخی کلی از حکومتی است که توسط نادر بنا شد و تا سال ۱۲۱۰ طول کشید، که توسط قاجارها تصاحب شد و ادامه یافت. بهطور اسمی استمرار شاهنشاهی ایران آنگونه که توسط نادر دوباره بنا شد، بعد از مرگ او حکومت افشاریه در محدودهٔ خراسان درگیر بودند. برای بخش اعظمی از این شصت سال قدرت واقعی توسط سرداران نظامی و نه حاکمان اسمی یا افرادی از درباریان، به کار گرفته شدهبود و همچنین در طی آن مدت کمی از حکومت سلیمان دوم؛ که زمامداریاش تلاشی از سوی احیاگران صفویه بود. مابقی بخشهای پادشاهی نادر اکنون در تصرف سلسلهٔ زندیه در غرب ایران و سلسلهٔ درّانی در افغانستان بود؛ بنابراین افشاریه یک اصطلاح مناسب برای این بخش از تاریخ خراسان است که مابین زمان مرگ نادر شاه و به قدرت رسین آغا محمدخان قاجار است؛ ولی نمیتوان گفت که به گستردگی سیاسی و فرهنگی، به عنوان مثال، صفویان یا تیموریان بودهاست.
خلاصه ماشینی:
مابقی بخشهای پادشاهی نادر اکنون در تصرف سلسلهٔ زندیه در غرب ایران و سلسلهٔ درّانی در افغانستان بود؛ بنابراین افشاریه یک اصطلاح مناسب برای این بخش از تاریخ خراسان است که مابین زمان مرگ نادر شاه و به قدرت رسین آغا محمدخان قاجار است؛ ولی نمیتوان گفت که به گستردگی سیاسی و فرهنگی، به عنوان مثال، صفویان یا تیموریان بودهاست.
هرات که توسط احمدشاه درّانی به قندهار پیوسته بود، شاه سلیمان حالا خواستار بازگشت آن شده بود و با تصرف شهر بوسیله یک محاصره کوتاه این خواسته اش را برآورده کرد.
همه چیز با بخشندگی سیاستمندانه ای حل و فصل شد و زمانی که شاه افغان بهار بعد به سمت نیشابور حرکت کرد او بهطور رسمی شاهرخ را حاکم خراسان کرد و یک افغان را بعنوان نائب السلطنه و پادگانی را برای نیروی نظامی در آنجا گذاشت؛ ولی ورق برگشت، شکست از نیروی قاجار در مزینان احمدشاه را وادار به عقبنشینی به هرات در پاییز ۱۱۶۹ کرد و امیرخان قارا از طایفه برلاس را به عنوان حاکم نظامی مشهد گماشت.
با این که نادر میرزا فرزند کوچکتر شاهرخ مورد علاقهاش بود ولی ناچار به تسلیم بود (حکومت را به نصراله بسپارد) در ۱۱۸۱ شاه بی چشم نصرالله را ترغیب کرد تا رهسپار مأموریتی به شیراز نزد کزیم خان برود تا بظاهر برای رفع تهدید افغانها درخواست کمک کند.
بعد از مرگ برادرش، نادر میرزا برای یک دهه به عنوان نائب السلطنه حکومت کرد و پس از آن با رسیدن آغا محمد خان قاجار در سال ۱۲۱۰ به هرات گریخت.
Moḥammad Ḥasan Khan Eʿtemād-al-salṭana, Maṭlaʿ al-šams, Tehran, 1301-02/1884-85, II, pp.