چکیده:
طرح مسئله: یکی از مهمترین مباحث توسعة پایدار شهری، بررسی و پیشبینی الگوی تغییرات کاربری اراضی است که در ارتباط مستقیم با آلودگی آبوهوا، فرسایش خاک و تغییرات جمعیتی و اقتصادی قرار دارد. شهر فردا، نتیجة تصمیمات امروز است؛ بنابراین نمیتوان بدون توجه به آینده و آیندهپژوهی برای مسائل و چالشهای پیش رو بهویژه درزمینة کاربری اراضی در کلانشهرها آماده بود.
هدف: این پژوهش با رویکرد آیندهپژوهی بهدنبال بررسی و شناسایی عوامل مؤثر بر تغییرات کاربری اراضی کلانشهر تبریز در افق زمانی 1397 تا 1407 است.
روش: روش پژوهش حاضر از نوع تحلیلیاکتشافی است. اطلاعات لازم از بررسی اسناد فرادست و پرسشنامة پژوهشگرساخته گردآوری شده است. برای تحلیل نتایج نیز، تکنیک تحلیل آثار متقاطع در نرمافزار میکمک به کار رفته است.
نتایج: نتایج پژوهش نشان میدهد رشد و توسعة شهری، وابستگی اقتصادی، نقش اقتصادی غالب شهر، طرحهای توسعة شهری، گسترش بازار مسکن، روابط تولیدی حاکم، انباشت سرمایه، تغییر عملکرد شهری، بازساخت اقتصادی، قیمت اراضی و مهاجرت، به ترتیب بیشترین تأثیرگذاری را بر تغییرات کاربری اراضی در کلانشهر تبریز دارند.
One of the most important issues of sustainable urban development is the study and forecast of land use change patterns that are directly related to climate pollution, soil erosion and demographic and economic changes. The city of tomorrow is the result of today's decisions. Therefore, it cannot be prepared for future issues and future challenges, notably in the field of land use in metropolises, irrespective of future and futures studies. Therefore, this research with the approach of future study sought to investigate and identify the factors affecting land use change in Tabriz metropolitan area from 2018 (1397 AH) to 2028 (1407AH). The research method was an exploratory analytical type. The required information was collected from a survey of documents and a researcher-made questionnaire. To analyze the results, Cross Impact Analysis technique has been used in MicMac software. The results indicated that urban development, economic dependence, dominant economic role of the city, urban development plans, housing market development, manufacturing relations, capital accumulation, urban change, economic reconstruction, land prices, and migration respectively had the most effect on land use changes in Tabriz metropolitan area.
خلاصه ماشینی:
در کشورهاي جنوب ازجمله ايران ، هنوز استفاده از اراضي شهري تا حدود زيادي پيرو عوامل غيربرنامه اي مانند نيروهاي اقتصاد بازار، منافع بخش خصوصي و حقوق سـنتي مالکـان اسـت ؛ ايـن در حالي است که برخي برنامه ريزان شهري در کشورهاي پيشرفته ، آن را با برنامه ريزي شهري يکي ميدانند (قربـاني و همکاران ، ١٣٩٤: ٧٤)؛ بنابراين به دليل رشد سريع شهرنشيني در دهه هاي اخير، توجهات ويژه اي به تغييرات کاربري زمين معطوف شده است ؛ زيرا اکوسيستم در نواحي شهري شديدا متأثر از فعاليت هاي بشري است و زندگي نيمي از جمعيت جهان وابستگي زيادي به فعاليت هاي بشر در نواحي شهري دارد (٢٩٨ :٢٠٠٢ ,Chen &Stow ، بـه نقـل از صدر موسوي و همکاران ، ١٣٩٤: ١٩٠).
جدول -٢:مطالعات نظريه پردازان حوزة تغييرکاربري زمين (رجوع شود به تصویر صفحه ) 1 McLoughlin 2 kivell 3 Mulligan & Vias 4 Moser 5 Ma & Xu 6 Dieleman & Wegener 7 Serneels & Lambin 8 Verburg وان تونن ١ نخستين نظريه را دربارة تغيير کاربري اراضي در مفهوم وسـيع ارائـه کـرد (برياسـوليس ، ١٣٨٩: ٦٦).
جدول -٦:رتبه بندي عوامل براساس تأثيرگذاريوتأثيرپذيريآنهادرتغييرکاربرياراضيشهرتبريز (رجوع شود به تصویر صفحه ) افزون بر اين ، بعضي عوامل الگوي تغيير کاربري اراضي شهري تبريز با تأثير دوگانـه در ميـان عوامـل شناسـايي شده اند که همزمان امتيازات تأثيرگذاري و تأثيرپذيري زيادي دارند.