چکیده:
حفظ محیط زیست در دوران جنگ، یکی از مهمترین دغدغههای بشر معاصر و مدافعان محیط زیست است؛ چراکه در زمان جنگ، محیط زیست بیشترین ضربه را از طرفهای درگیر میبیند و این جنگها موجب آسیبهای جبرانناپذیر به محیط زیست هم میشود. دین مبین اسلام دربارة حفظ محیط زیست، اعم از گیاهان و حیوانات، دستورالعملها و سفارشهای مهمی دارد و بعضا تخریب محیط زیست را گناه و حرام شمرده است. اما در بحبوحة جنگ، گاه برای حفظ جان یا نابودی دشمن لازم میآید که از حفظ محیط زیست چشم پوشید و آنگونهکه خوشایند نیست، برخورد کرد. در واقع، یک رزمنده گاه در انجام دو عمل اخلاقی در تعارض قرار میگیرد و باید یک طرف را انتخاب کند. وظیفة او در این حالت چیست و کدام طرف تعارض را باید انتخاب کند؟ این پرسشی است که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت و دستورات اسلام را در این زمینه بررسی خواهیم کرد. مقالة پیشرو به روش توصیفی و از طریق مطالعة کتابخانهای به برطرف کردن تعارضهای ایجادشده دربارة محیط زیست در خلال جنگ پرداخته و راهحل آن را از آیات و روایات و دیگر منابع بیان کرده است.
Today protecting the environment in time of war is one of the most serious
concerns of mankind and environmentalists, because the environment is
severely affected by the parties involved in times of war, and also these cause
irreparable damage to the environment. The true religion of Islam for has
important instructions and recommendations protecting the environment,
including plants and animals, and, Islam considers causing damage to the
environment to be unlawful. But, sometimes it is necessary ignore the idea of
protecting the environment or doing things which seem unbecoming during the
war if the aim is saving lives or defeating the enemy. In fact, sometimes a
warrior is left with two moral choices and has to decide which one to choose.
What is his duty, then and which are should he choose? The article addresses
this question and examines instructions of Islam in this regard. Based on
descriptive method a library study, the present article discusses the
environmental problems that arise during the war and suggests a solution to
them based on Qur'anic verses, narratives and other sources.
خلاصه ماشینی:
4. تعارضات اخلاقی محیط زیست در جنگ همانطورکه بیان شد، تعارض مورد نظر در این نوشتار، تعارض حداقلی است؛ چراکه در همة موارد، امکان ترجیح بخشیدن یکی بر طرف دیگری وجود دارد.
آسیب نرساندن به درختان و مزارع چنانکه اشاره شد، حفظ محیط زیست یکی از موضوعاتی است که بر هر انسانی لازم است به آن اهتمام ورزد؛ اما آیا این اصل در جنگ برداشته میشود و یک رزمنده اجازه دارد که در هر شرایطی به محیط زیست آسیب برساند تا به نتیجة مطلوب خود برسد؟ چنانکه نقل شده است رسول خدا( در برخی جنگها به قطع درختان دستور میدادند؛ یا اینكه رزمنده باید حفظ محیط زیست را در اولویت قرار دهد؟ حکم اولی اخلاقی دربارة محیط زیست، حفظ آن از هرگونه آسیبی است؛ همانگونهکه دستور رسول خدا( نیز این بود.
حال برای حل تعارض بین حفظ محیط زیست و جنگ میتوان شرایط زیر را در نظر گرفت: اگر نجات جان انسانها واقعاً منوط به قطع درختان و نابودی مزارع باشد و چارهای جز این کار نباشد، میتوان درختان را قطع کرد؛ چراکه خداوند انسان را اشرف مخلوقات و جانشین خود در زمین قرار داد «و َإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّی جَاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلِیفَةً» (بقره: 30)؛ و هنگامی که پروردگار تو به فرشتگان گفت: من بر روی زمین جانشینی قرار میدهم، و تمام عالم را مسخر انسان کرده است «وَ سَخَّرَ لَكُمْ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَ مَا فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً مِنْهُ إِنَّ فِی ذَلِكَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یتَفَكَّرُونَ» (جاثیه: 13)؛ و آنچه در آسمانها و آنچه در زمین است، به سود شما رام كرد.