چکیده:
در بیمههای اموال یا مسؤولیت، بیمهگذار ممکن است برای خطر واحد، موضوع واحد و مدت زمان واحد بیش از یک بیمه نامه اخذ کند و به موجب همۀ آنها مطالبۀ خسارت نماید، این نوع بیمه، بیمه مضاعف نامیده میشود. در نظام حقوقی کامن لا، اینکه بیمهگذار چند بیمه نامه اخذ کند، کاملاً قانونی است اما به موجب قانون بیمه ایران، بیمه مضاعف به دلیل تقابل آن با اصل منع دارا شدن غیر عادلانه و اصل غرامت و حسن نیت منع شده است. در نظام کامن لا در قراردادهای بیمه، شروطی مانند شرط فرار، شرط تناسب و شرط مازاد درج میشود، که در صورت وجود بیمه نامه دیگر، دریافت خسارت را محدود کند، علت درج این شروط در قراردادها، جلوگیری از تقلب و دارا شدن ناعادلانۀ بیمهگذار است که در نتیجه باعث میشود، بیمهگذار نتواند بیش از خساراتی را که متحمل شده دریافت کند. در مواردی که بیمه گران مطابق شروط قراردادی، مسؤولیت خود را در پرداخت مستثنی یا محدود میکنند، بیمهگذار حق دارد، مازاد حق بیمه ای را که فراتر از میزان مسؤولیت نهایی هر بیمهگر پرداخته است، در موارد بیمه مضاعف مسترد کند.
In insurance on property or against responsibility, the same insured may takeout more than one policy for the same risk, same subject matter and same period of cover and may claim indemnity under all the policies, such insurance in called double insurance. Under common law, it is perfectly lawful for the insured to take numerous policies, whereas in Iranian Insurance law, it is forbidden, due to unjust enrichment and ruling of indemnity and good faith. In common law, there are limitations in insurance contracts preventing recovery where there are other insurances, such as, escape clause, excess clause and ratable proportion clause. The main reason for insurance imposing these clauses is to prevent the possibility of fraud and unjust enrichment. So the assured will not be able to recover more than the loss he has actually suffered. On the other hand, for balancing the interest between the Insurer and the assured where insurers have the right to contribute ratably to the loss, or exclude or limit their liability to pay upon terms, the assured has the right to return of excess Premiums, he has paid more than the ultimate share of each insurer in the case of double insurance.
خلاصه ماشینی:
بیمه مضاعف ، شرط فرار، شرط مازاد، شرط تناسب ، استرداد حق بیمه ١- مقدمه بیمه گذار با این امید اقدام به بیمه اموال خود نزد بیمه گر میکند که در صورت بروز وضعیتی که منجر به خسارت اموالش شود، قادر باشد خسارتی که متحمل شده را پوشش دهد، با این وجود، همیشه قضیه به این آسانی که به نظر میرسد نیست ؛ چرا که مکانیزم هایی اعم از محدودیت در مسؤولیت یا استثنا نمودن مسؤولیت به طور کلی وجود دارد که معمولاً توسط بیمه گران جهت امتناع از پرداخت مورد استفاده قرار میگیرند.
در حقوق بیمه ایران ماده ١٣ آیین نامه شماره ٣٤ در مورد شرایط عمومی بیمه نامه اعتبار صادرات کالا مصوب ١٣٧٤/٣/١ شورای عالی بیمه نیز شرطی مانند شرط تناسب در بیمه مضاعف مقرر کرده است : «اگر تمام یا قسمتی از خطرهای تحت پوشش این بیمه نامه به موجب قرارداد دیگری و برای همان خطر و مدت نزد بیمه گر دیگری بیمه شده باشد ....
بیمه نامه ی Bell نیز مقرر میکرد، در صورت وجود بیمه نامه یا خسارت پرداخت شده دیگر، بیمه گر مسؤولیتی در پرداخت یا مشارکت در پرداخت نخواهد داشت مگر در مورد مبلغ مازادی که واقعاً تحت پوشش قرار گرفته یا طبق چنین بیمه ای قابل پوشش بوده است ، دادگاه در این پرونده تصمیم گرفت مسؤولیت جبران خسارت باید به نسبت برابر بین دو شرکت سرشکن شود.