چکیده:
ایران از تنوع اقلیمی برخوردار است و یکی از متنوع ترین مناطق جهان از لحاظ پوشش گیاهی به شمار میرود؛ و از این رو، تولید بسیاری از محصولات کشاورزی در کشور امکانپذیر است. با این همه، اگرچه آمارها حاکی از رشد نسبی صادرات بخش کشاورزی طی سالهای مختلف است، اما این روند نوسانهای زیادی دارد و در اکثر سالها، عملکرد صادرات از مقدار پیش بینی شده کمتر است. بر این اساس، در مطالعه حاضر، با تأکید بر شاخص رقابتپذیری نرخ ارز، عوامل مؤثر بر تقاضای صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران برای دوره زمانی 1991 تا 2014 بررسی و ارزیابی شد. بدین منظور، با محاسبه نرخ ارز واقعی ترکیبی دوجانبه، از الگوی دادههای ترکیبی استفاده شد. نتایج مطالعه حاکی از تأثیر مثبت و معنیدار شاخص نرخ ارز واقعی بر تقاضای صادرات محصولات کشاورزی و صنایع غذایی ایران بود. همچنین، نتایج نشان داد که درآمد ملی کشورهای واردکننده دارای تأثیر مثبت و معنیدار بر تقاضای صادرات بوده و اثر آن به مراتب از شاخص رقابتپذیری نرخ ارز واقعی ترکیبی بیشتر است. بر اساس نتایج به دست آمده، در الگوی برآوردشده، با یک درصد افزایش در شاخص رقابتپذیری نرخ ارز واقعی ترکیبی و درآمد ملی، به ترتیب، تقاضای صادرات به میزان 19/0 و 41/1 درصد افزایش مییابد. در نهایت، نتایج بیانگر آن بود که برخلاف دو متغیر یادشده، قیمت های نسبی صادراتی تأثیر منفی و معنیدار بر تابع صادرات دارند، به گونه ای که طی دوره بلندمدت، با یک درصد افزایش در قیمتهای نسبی، تقاضای صادرات بهمیزان 78/0 درصد کاهش مییابد.
Iran, as a country with considerable climatic variations, is one of the most diverse regions of the world in terms of vegetation. This makes it possible to produce many agricultural products in the country. Although the figures represent relative growth of agricultural exports over several years, the volatility of these facts and figures is great, and in most cases, export performances are annually lower than the year forecast. With this approach, this study aimed at examining and evaluating the factors affecting the Iran’s exports of agricultural products and food industry during 1991-2014, with emphasis on competitiveness index of real exchange rate. For this purpose, the panel data approach was used to calculate the integrated bilateral real exchange rate. The study results showed a significantly positive effect of integrated real exchange rate on the Iranian export of agricultural and food industry products. The results also revealed that national income of importing countries had a significantly positive effect on export demand and its extent was greater than that of the integrated bilateral real exchange rate. Accordingly, with one percent increase in the competitiveness index of integrated bilateral real exchange rate and the national income, export demand increases by 0.19 and 1.41 percent, respectively. Finally, the results indicated that unlike the two aforementioned variables, the relative prices of exports had a significantly negative impact on export demand of Iran, so that during a long run, with one percent increase in the relative prices, export demand would reduce by 0.78 percent.
خلاصه ماشینی:
بر ايـن اسـاس ، در مطالعـة حاضـر نيـز هماننـد مطالعـات کرمـــــي و زيبـــــايي (٢٠٠٨ ,Karami and Zibaei)، پـــــورابراهيم و اســـــماعيلي 2010) Esmaeili, and Pourebrahim)، حســـــــــيني و شـــــــــهبازي (٢٠١٣ ,Hosseini and Shahbazi)، گلدشـتين و خـان (١٩٨٥ ,Goldstein and Khan)، بهمنــي اســکويي و گوســواوي (٢٠٠٤ ,Bahmani-Oskooee and Goswawi) و تــور بــک (٢٠١٥ ,Thorbecke)، مؤلفه هاي مؤثر بـر تقاضـاي صـادرات محصـولات کشـاورزي بـه لحـاظ نظري به صورت رابطه رگرسيون (١) در نظر گرفته شده است : PF EX f (RINC, PD, IRER) (1) که در آن ، EX متغير وابسته بوده و بيانگر ارزش صادرات بـه قيمـت ثايـت اسـت (در مطالعـات مختلف ، عموما از اين متغير به عنوان مقياسي براي انـدازه گيـري تقاضـاي صـادرات محصـولات استفاده شده است )؛ همچنين ، متغيرهاي مستقل عبارت اند از RINC درآمـد واقعـي طـرف هـاي تجاري ، PF/PD قيمت هاي نسبي محصولات صادراتي و IRFR نرخ ارز.
١۵ (رجوع شود به تصویر صفحه) مأخذ: يافته هاي تحقيق نمودار ١- روند تغييرات نرخ ارز واقعي ترکيبي دوجانبه (irer) در طول زمان پس از محاسبه شاخص رقابت پذيري ، اين پرسش مهم مطرح مي شود که نرخ ارز واقعي ترکيبي دوجانبه بـه چـه ميـزان بـر صـادرات محصـولات کشـاورزي و صـنايع غـذايي ايـران بـه کشورهاي واردکننده تأثير داشته که در ادامه ، بـراي پاسـخ بـدين پرسـش ، اثـر نـرخ ارز واقعـي ترکيبي در کنار دو متغير درآمد ملي و قيمت هـاي نسـبي صـادراتي بـر تـابع تقاضـاي صـادرات بررسي شده است .