چکیده:
پایه سبک زندگی اسلامی که در صدر گزارههای مدیریت فرهنگی کشور قرار دارد، مهندسی فرهنگ است. در مهندسی فرهنگ، از پیشفرضهای فرهنگی، مبانی فرهنگی، اهداف فرهنگی، اصول فرهنگی و سیاستهای فرهنگی سخن به میان میآید. بررسی مبانی مهندسی فرهنگ از دیدگاه قرآن کریم، سنگ زیرین سبک زندگی اسلامی است که در فضای کنونی کشور، از اهمیت بسیاری برخوردار است. مرحوم استاد علی صفایی حائری از قرآنپژوهانی است که با درک شرایط فرهنگی نظام، در آثار قرآنی خود، مستقیم و غیرمستقیم، به این مبانی پرداخته است. در این مقال، به روشنگری درباره مبانی قرآنی مهندسی فرهنگ از دیدگاه ایشان و زمینهسازی جهت تبیین مبانی سبک زندگی اسلامی میپردازیم.
این پژوهش، با الهام از روش توصیفی - تحلیلی، آثار قرآنی مکتوب استاد را مورد مطالعه و بررسی قرار داده و بر اساس طرح نویسنده در دستهبندی مقولهها و مولفههای فرهنگ، دیدگاههای قرآنی - فرهنگی استاد صفایی استخراج و توصیف شده و سپس بر مبنای دیدگاههای قرآنی ایشان، این دیدگاهها تبیین و تحلیل شدهاند.
از این نگاه، قرآن کریم، نقطه آغاز و انتهای فرهنگ جامعه را، تربیت انسان برشمرده است. باید در مهندسی فرهنگ بر تربیت انسان - چه از طریق آموزش، چه از مسیر پژوهش، چه از راه تربیت و چه از راه تبلیغ متمرکز شد تا فرهنگ جامعه تعالی پیدا کند و به دنبال آن سبک زندگی اسلامی در معنای واقعی آن، به حقیقت پیوندد. تربیت از خانواده آغاز، و با تعلیم و تربیت (مدرسه و دانشگاه) تقویت و از طریق رسانه، جهتدهی میشود. به دیگر سخن، تربیت میان سه سطح فرهنگ، یعنی فرهنگ عمومی (خانواده) و فرهنگ تخصصی) مدرسه و دانشگاه و حوزه (و فرهنگ حرفهای (رسانه) پیوند برقرار میسازد.