چکیده:
لای زنگان یکی از روستاهای شهرستان دارابِ فارس است که در 54 کیلومتری شرق داراب واقع شده است. این روستا حدود دو هزار نفر جمعیت دارد. در این پژوهش، نگارنده به بررسی فرایندهای واجی «ابدال»، «کاهش» و «افزایش» در گویش لایزنگانی پرداخته است. داده های این پژوهش نشان می دهد که نسل جدید، واژه ها را بر خلاف والدین خود با تغییراتِ واجیِ کمتری به کار می برند. در این گویش، فرایند واجی ابدال از سایر فرایندهایِ واجیِ بررسیشده فعّال تر است و واژه های زیادی تحت تأثیر فرایند ابدال دستخوش تغییرات شده اند. در میان واکه های این گویش، ابدال واکۀ بلند /i/ به /u/ و ابدال واکههای کوتاهِ /e/ و /a/ به /o/ در آغاز واژ هها پربسامدتر است. از دیگر ابد الهایِ فعالِ این گویش، ابدال زنجیره های /âb/، /âv/، /ab/ و/af/ به واکۀ مرکب /ô/ است. نتایج به دست آمده در مورد فرایند واجی درج و افزایش نشان می دهد که در گویش لایزنگانی در مواردی خاص، هنگام التقایِ دو واکه، فرایند درج صورت می گیرد. در این گویش کارکرد درج [y] از سایر درج ها بیشتر است. گاهی نیز واحدی زنجیری به زنجیرۀ گفتار افزوده می شود که علتِ نیاز بدان افزایش معلوم نیست. در فرایند واجی کاهش نیز کاهش همخوان /t/ پس از همخوان /s/، کاهش همخوان /d/ پس از همخوان /z/ و کاهش همخوان /d/ پس از همخوان /n/ چشمگیرتر است. اگر پسوندی به بسیاری از این واژه ها افزوده شود، به سبب اینکه پسوند با واکه آغاز می شود، همخوانهای /t/ و /d/ خود را به صورت /ss/، /zz/ و /nn/ نشان می دهند که همزمان، فرایند همگونی نیز صورت گرفته است.
Layzangan is a village of Darab in Fars, Iran, located 54 kilometers to the East of Darab. Its population is about 2000. In this article, the writer attempts to investigate phoneme processes of assimilation, elision, and addition in the Layzangani dialect. The data of this research shows the new generations use of the words with little phonological changes unlike their parents. In this dialect, the assimilation phonological process is more active than any other studied ones. And many words have been changed under the influence of assimilation. Among the vowels of this dialect the assimilation of the open vowel /i/ to /u/ and the exchange of low vowels /e/ and / a/ to /o/ at the beginning of the words are used more frequently .The other active components of this dialect is assimilation /ab/, /ab/, /ab/ and / af / to compound vowel /o/. The results obtained in the case of phonological analysis of insertion and increment show that in special cases, when two vowels are included in this dialect, insertion function is more frequent in this speech, the insertion function of (y) is more than the other one. Sometimes, a ring is added to the speech chain, which is not known reasonably. In the Phonological process, the reduction is followed by the lessening of the consonant /t/ followed by the consonant /s/ consonant /d/ after /n/ is more frequent. If the suffix is added to many of these words, since it begins with the vowels, the consonants /t/ and /d/ appear in the form of /ss/، /zz/ و /nn/ at the same time, assimilation process has been occurred.
خلاصه ماشینی:
بررسی فرایندهای واجی ابدال، افزایش و کاهش در گویش لایزنگانی (ص 43 - 64) حسن رنجبر تاریخ دریافت: 13/11/97 تاریخ پذیرش: 29/2/98 چکیده لایزنگان یکی از روستاهای شهرستان دارابِ فارس است که در 54 کیلومتری شرق داراب واقع شده است.
اگر پسوندی به بسیاری از این واژهها افزوده شود، به سبب اینکه پسوند با واکه آغاز میشود، همخوانهای /t/ و /d/ خود را به صورت /ss/، /zz/ و /nn/ نشان میدهند که همزمان، فرایند همگونی نیز صورت گرفته است.
با توجه به فرایند واجی ابدال برخی بر این باورند که نام این روستا در ابتدا «لایسنگو» با تلفظ محلی «لُیسنگو» loy-sangu بوده که بعدها همخوان /s/ به /z/ تبدیل شده است.
چند نمونه از پژوهشهایی که به طور مستقل در گویشها و لهجهها انجام شده است: - مقالۀ «تحلیل فرایندهای آوایی گویش گیلکی بر مبنای اطلس زبانی»، علیرضا قلی فامیان و وحید بصیرت، (1393)، فصلنامۀ علمی-پژوهشی زبانپژوهی دانشگاه الزهرا، سال ششم، شمارۀ 13.
هرگاه در ترکیب آواها با هم، نوعی همنشینی بین واحدهای زبانی به وجود آید که براساس طبیعت آوایی زبان، ثقیل باشد یا بر خلاف نظام صوتی زبان باشد، برای رفع این اشکال یک واحد زنجیری به زنجیرۀ گفتار افزوده میشود (حقشناس، 1393: 159).
2- در گویش لایزنگانی در مواردی خاص همانگونه که طبیعت زبان فارسی است، هنگام التقایِ دو واکه، فرایند درج صورت میگیرد.
نکتۀ قابل توجه در مورد این کاهشها این است که اگر پسوندی به بسیاری از این واژهها افزوده شود، به سبب اینکه پسوند با واکه آغاز میشود، همخوانهای /t/ و /d/ خود را نشان میدهند که همزمان، فرایند همگونی نیز صورت گرفته است.