چکیده:
ردیف آغازین را باید گونهای از تکرار دانست که در شعر شاعران سنّتی و معاصر، بهوفور دیده میشود. این نوع تکرار که در آغاز بندهای شعر میآید، در شعر شاعران سنّتی، از همان شاعران دورههای نخست، همانند منوچهری و ناصرخسرو دیده میشود. با این حال، در شعر برخی از شاعران، مانند سنایی، خاقانی و مولوی بیشتر دیده میشود. در شعر شاعران معاصر که فاقد وزن و قافیه و ردیف بهصورت معمول و سنّتی است، این ردیفها بیشتر به چشم میآید. در شعر شاعرانی مانند فروغ فرخزاد و احمد شاملو این ردیفها بسامدی بالاتر نسبت به شاعرانی چون نیما یوشیج، مهدی اخوان ثالث و سهراب سپهری دارد. ردیف آغازین، به شکلهای مختلف وجود دارد و میتوان آن را در سطح هجا، واژه، جمله و شبه جمله در شعر شاعران معاصر و سنّتی یافت. هدف اصلی ردیف آغازین را باید جنبة موسیقیایی آن دانست. علاوه بر این، گاهی تکرار آن بنا به اغراض دیگری در شعر رخ میدهد که از آن جمله میتوان به برجستهسازی، تأکید سرایندگان به منظور القای معانی خاص به مخاطبان و ایجاد انسجام در ساخت و محتوای شعر اشاره کرد. گاهی نیز ردیف آغازین، جنبة تفسیری پیدا میکند و در جایگاه ابزاری برای تبیین، توضیح بیشتر و روشن شدن مقصود شاعر به کار میرود؛ گویی شاعر، قصد توضیح و جا انداختن مطلبی را برای مخاطب دارد که با تکرار یک واژه یا عبارت، به این هدف دست مییابد. اهداف و اغراض دیگری نیز در این ردیفها دیده میشود. این مقاله درصدد است که به ردیفهای آغازین بهصورت جامع، در شعر شاعران برجستة سنّتی و شاعران نو فارسی بپردازد.
The opening line should be seen as a kind of repetition that is abundant in the poetry of traditional and contemporary poets. This kind of repetition, which occurs at the beginning of the verses of the poem, is seen in the poetry of traditional poets, from the same primitive poets as Manouchehri, NaserKhosrow and other poets. However, in the poetry of some poets, such as Sanai, Khaghani, and Shams Moulana's lyric poems, it is more common. In the poetry of contemporary poets, who lack the usual weight, rhyme, and row, these lines are more common. In the poetry of poets such as ForoughFarrokhzad and Ahmad Shamloo, these lines have a higher frequency than poets such as NimaYoshij, Mehdi Akhavan Sales, SohrabSepehri. There are initial lines in different forms and it can be found at the level of syllables, words, sentences and quasi-sentences in the poetry of contemporary and traditional poets. The main purpose of the opening line should be considered its musical aspect. In addition, it is sometimes repeated for other purposes in poetry, such as highlighting, emphasizing the poets in order to convey specific meanings to the audience, and creating coherence in the composition and content of the poem. Sometimes the first line is interpretive and is used as a tool to explain, further explain and clarify the poet's intent, as if the poet intends to explain and convey something to the audience that achieves this goal by repeating a word or phrase. . Other goals and objectives can be seen in these lines. This article seeks to comprehensively address the initial lines in the poetry of prominent traditional poets and modern Persian poets.
خلاصه ماشینی:
با اينکه رديف آغازين در شعر شاعران فارسي، اعم از شاعران کلاسيک و نو ديده ميشود، در کتاب هاي عروض و قافيه و نيز بديع و فنون بلاغت ، از اين نوع آرايه صحبتي به ميان نيامده است .
به اين ترتيب ، رديف هاي آغازين که خود گونه اي از تکرار است ، به جبران از حذف رديف و قافيۀ سنتي، کاربرد بيشتري يافتند؛ به ويژه در شعر سپيد که بنا بر ذات و ماهيت خود، موسيقي عروضي را کنار گذاشته ، ميبايست به وسايل ديگري براي بالا بردن سطح موسيقيايي خود گام برميداشت ؛ بنابراين ، شاعران بر آن شدند تا با تکيه بر موسيقي حاصل از همنشيني واژه ها، آثاري متفاوت خلق کنند.
ابتدا به صورت مختصر به شاعران کلاسيک ادبيات فارسي و سپس به شعر شاعران معاصر از جمله نيما يوشيج و پيروان او پرداخته شده و بررسي گرديده که اين شاعران تا چه اندازه از رديف هاي آغازين استفاده کرده اند.
«رديف نيز مانند قافيه ممکن است ميدان تخيل و عاطفه را محدود کند و شاعر را ناچار ميسازد که براي رعايت رديف ، واژه ها و عبارات زائد و حشو به کار برد» (فضيلت ، ١٣٧٨: ١٢٨–١٣١؛ محسني، ١٣٨٢: ٦٩)؛ اما يکي از برتريهاي رديف آغازين اين است که مانند رديف هاي پاياني، شاعر را در تنگنا قرار نميدهد؛ چون شاعر مجبور نيست تا پايان شعر ملزم به رعايت آن باشد.
در شعر شاعران کلاسيک فارسي، از همان نخستين ديوان هاي برجامانده ، رديف هاي آغازين به کار رفته ؛ اما بسامد اين رديف ها کمتر از شاعران دوره هاي بعدي است .