چکیده:
ازجمله اقدامهای مهم پیامبراکرم صلّی الله علیه و آله در طول دوران رسالت خویش، امتسازی است، مساله اصلی مقاله بررسی چگونگی سیر امتسازی بهویژه در دوران مکه است که برای احراز این امر، از چارچوب تفسیر تنزیلی که مبتنی بر تفسیر براساس سیر نزول سورهای قرآن است، بهرهبرداری شده است. این سبک تفسیری بهخوبی میتواند جریان شکلگیری هویت امت، در راستای ساخت دولت نبوی را تبیین نماید. مهمترین ویژگی هویتبخش و اقتدار امت، عنصر عقیده است. اهمیت سورههای مکی را نیز باید در همین راستا مورد توجه قرار داد. بنابراین سور مکی قرآن کریم با بیان مولفههای امتسازی، بخشی از فرایندهای ساخت هویت امت را تبیین میکند. مهمترین اقدام امتسازی پیامبراکرم صلّی الله علیه و آله تبیین ارزشهای بنیادی اسلام در راستای ساخت امت اسلامی بر پایه آیات قرآن و تفسیر آن است.
خلاصه ماشینی:
بنابر اين سوال اصلي پژوهش عبارت است از: سير امتسازي نبوي| براساس تفسير تنزيلي سور مکي قرآن کريم چيست؟ مفاهيم پژوهش امتسازي حاکميت مطلق از آن خداي متعال بوده و اوست که حاکميت را به ديگري بهعنوان خليفه الله في الارض تفويض نموده (بقره / 30، ص / 26) و به هر کسي که بخواهد، عزت و ذلت ميبخشد.
براي مثال کساني که آيات مربوط به انفاق را به روش تفسير موضوعي در قرآن بررسي کردهاند، به عناويني همچون اهميت انفاق، انواع، موارد مصرف و موانع آن اشاره کردهاند، اما به اين پرسش پاسخ ندادهاند که چگونه و با طي چه مراحلي ميتوان رفتار افراد را در رابطه با انفاق تغيير داد و آن را به يک خصلت اخلاقي ثابت درآورد؟ همين پرسش درباره نماز، خداباوري، آخرت ترسي و ساير ارزشهاي ديني نيز مطرح است.
با توجه به اينکه در روش تفسير تنزيلي، نخستين قدم کشف انسجام دروني يک سوره است و بر اين اساس سور قرآن کريم نيز داراي ايدههاي محوري و حاشيهاي هستند، پس از طي مراحل ششگانه و رسيدن به جدول ترتيب نزولي سورهها، موضوع مورد بررسي براساس ترتيب نزول سورهها بررسي ميشود.
بر اين اساس مخاطب قرآن با مفاهيمي آشنا ميشود که هرچند ابعاد و لوازم و مصاديق آن گسترش مييابد، اما تکليف او در رابطه با موضوعاتي که سازنده هويت ديني است، روشن ميشود، بنابراين انسان و جامعه نسبت به انتظار خداوند از خويشتن آگاهي يافته و بدين ترتيب هويت امت اسلامي در راستاي الگوي دولتسازي نبوي| طراحي ميگردد.