چکیده:
اسماعیلیان نخستین، پس از مرگ اسماعیل بن جعفرصادق، امامت را بر فرزندش محمد نهادند و از امامیه جدا شدند. این جماعت در سال 297 موفق شدند، خلافتی شیعی به نام فاطمیان در مغرب تاسیس کنند. فاطمیان در سال 358 مصر را تصرف کردند و موفق شدند دامنه نفوذ دولت شیعی اسماعیلی را تا مغرب، یمن، شام، ایران، عراق و حتی هند بگسترانند و هویت شیعی را ترویج کنند. یکی از راههای، پیبردن به میزان توجه به مولفههای هویّت شیعی در دولت فاطمی، بررسی محتوایی منابعی است که در آن زمان، توسط نویسندگان یا داعیان اسماعیلی به نگارش درآمدهاست. در این میان، کتاب افتتاحالدعوه قاضی نعمان که از منابع اصلی اسماعیلیان است اهمیت زیادی دارد. این کتاب در سال 346 تالیف شده و به آغاز دعوت اسماعیلیان در یمن و زمینههای استقرار خلافت فاطمی در مغرب پرداخته است. مسئله اصلی پژوهش این است که کتاب افتتاح الدعوه قاضی نعمان، به چه میزان بر مولفههای هویّت شیعی اسماعیلیان و فاطمیان مغرب توجه کردهاست؟ با استفاده از روش تحلیل محتوا، روشن شد که در این کتاب مولفههایی مانند امام علی، اهل بیت، امام حسن، امام حسین دارای بیشترین تکرار و مولفههایی مانند وصایت، رجعت، اربعین، غدیرخم، فاطمه الزهرا، وکلای شیعی، مساجد شیعی و دانشمندان شیعی دارای کمترین تکرار و توجهاند.
Early Isma'ilis, after the death of Isma'il ibn Ja'far al-Sadiq (AS), donated the Imamate to his son Mohammed and were separated from Imamiyyah. They succeeded to establish the Shiite caliphate called Fatimid in Maghrib in 297 AH. Fatimids conquered Egypt in 358 AH and succeeded in expanding the influence scope of Isma'ili Shiite government to Maghrib, Yemen, Sham, Iran, Iraq and even India and promoting Shiite identity. One way of understanding the extent of attention to Shiite identity components in the Fatimid government is to consider the content of the sources written by Isma'ili writers and missionaries at the time. Among them, Iftitah Al Dawat of Qazi Nauman that is one of the main sources of Isma'ilis is very significant. This book has compiled in 346 AH and contains the beginning of Ismaili’s invitation to Yemen and the establishment background of the Fatimid Caliphate in Maghrib. The main question of this research is that how much attention is paid to Shiite Identity components of Isma'ilis and Fatimids in Iftitah Al Dawat of Qazi Nauman? by using content analysis method, it became clear that in this book components such as Imam Ali (AS), Ahl al-Bayt, Imam Hassan (AS), Imam Hussain (AS) have the most repetition and components such as Wisayat, Reja'at, Arba'in, Ghadir Khum, Fatemeh Al-Zahra, Shiite lawyers, Shiite mosques and Shiite scholars have the least attention and repetition.
خلاصه ماشینی:
پژوهش حاضر، تنها به بررسي ميزان توجه و تکرار مؤلفه هاي هوّيت شيعي اسماعيلي و فاطميان مغرب در کتاب افتتاح الدعوه قاضينعمان ميپردازد.
اين پژوهش بر اين فرض استوار است که قاضي نعمان در کتاب افتتاح الدعوه ، شروع دعوت اسماعيليان و استقرار خلافت فاطميان در مغرب را به تصويرکشيده و به ميـزان زيادي مؤلفه هاي هويت شيعي اسماعيلي را مورد توجه و تأکيـد قـرار داده اسـت .
ايـن پژوهش ، با بررسي ميزان توجه و بازتاب مؤلفه هاي هوّيت شيعۀ اسـماعيلي و فاطميـان مغرب در محتواي کتاب افتتاح الدعوه قاضينعمان مشخص کرده است قاضي نعمان به چه ميزان مفاهيم و مؤلفه هاي هوّيت شيعي اسماعيلي را در ايـن کتـاب ، کـه آغـاز دعـوت اسماعيليان در يمن تا ظهور دولت فاطميان در قيروان را در برميگيـرد، مـورد تأکيـد و بازتاب قرار داده است .
هيچ کدام از اين پژوهش ها، ميزان توجه و تکرار مؤلفه هاي هوّيت شيعي اسـماعيليان و فاطميان مغرب را در محتواي کتاب افتتاح الدعوه مورد بررسي قرار نـداده انـد.
شاخص هاي تحقيق مهم ترين شاخص ها و نمادهايي که براي بررسي هوّيت شيعي اسماعيلي در پژوهش حاضر مورد استفاده قرار گرفته ، عبارت است از: ١- شاخص اول : اصول و مفاهيم بنيادي و اصلي شيعي، مؤلفه هـايي ماننـد امامـت ، ولايت ، مهدويت ، وصايت ، رجعت ، غيبت ، امر به معروف و نهي از منکر، جهاد و حـج مشخص شدند.
در نهايت ميتوان گفت در کتاب افتتاح الدعوه به مؤلفه هاي هوّيت شيعي اسماعيليه و اوايل دولت فاطميان در مغرب ، توجه زيادي نشده است .