چکیده:
ترویج رویکردهای جدید که افقی نو به روی برنامهریزان شهری نمایان کرده است، نگاه به شهر را بهعنوان سیستمی اکولوژیکی-اجتماعی بر نگاه کالبدی صرف غالب میکند و روابط اکولوژیکی-اجتماعی مؤثر بر شهر را در جهت رفع مسائل شهری در اولویت قرار میدهد. رویکرد شهر اکولوژیک، بهعنوان یکی از رویکردهای نوظهور توسعۀ پایدار، از جملۀ آنهاست. شهر اکولوژیک، شهر هماهنگ با طبیعت، بهدنبال تحقق پویایی اقتصادی و عدالت اجتماعی است. در این میان، رشد و توسعۀ شتابان شهرها با قابلیتهای اجتماعی، اقتصادی و محیطی آن هماهنگی و سازگاری لازم را ندارد و این تطابقنداشتن موجب بروز مشکلات جدی در وضعیت موجود، ابهام در توسعۀ آتی آنها، توسعۀ ناپایدار و آسیبپذیری این شهرها میشود. بجنورد از جمله شهرهایی است که بهدلیل رشد سریع، پراکنده و نامتعادل پیرو برعهدهگرفتن نقشهای جدید سیاسی و اداری و افزایش یکبارۀ جمعیت شهری، با مشکلات جدی در ابعاد مختلف بهویژه پایداری در وضع موجود و آینده روبهرو است. از اینرو باید با اتخاذ رویکرد مناسب در جهت توسعۀ متعادل و پایدار آتی آن، سیاستگذاری و برنامهریزی لازم صورت گیرد. این شهر با پتانسیلهای بومشناختی و طبیعی از جمله شهرهایی است که با وجود زمینههای اکولوژیکی، بهدلیل تغییرات ناگهانی رشد جمعیت شهری و توسعههای اخیر، از حرکت در مسیر توسعۀ شهری پایدار بازمانده است؛ بنابراین، رویکرد شهر اکولوژیک نسخۀ مناسبی برای توسعۀ پایدار شهر بجنورد است. پژوهش حاضر با رویکرد توصیفی-تحلیلی و اکتشافی مؤلفههای اصلی شهر اکولوژیک را شناسایی و در ابعاد مختلف سطحبندی میکند و درنهایت با ارائۀ مدلی، بومیسازی رویکرد شهر اکولوژیک در شهر بجنورد را محقق میسازد. در این پژوهش، ابتدا مؤلفههای شهر اکولوژیک در پنج دستۀ زیستمحیطی، اقتصادی، اجتماعی، مدیریتی و کالبدی در قالب 88 مؤلفه طی مراحل مصاحبۀ دلفی طبقهبندی، و 16 مؤلفۀ دارای اولویت برای بومیسازی در شهر بجنورد شناسایی شدند. در گام دوم، بار دیگر اولویتبندی مؤلفهها به روش گروه اسمی انجام گرفت و با مقایسۀ نتیجۀ آن با نتیجۀ دلفی و میزان انطباقپذیری آنها، مؤلفهها در سه دسته طبقهبندی شدند. طبقۀ اول شامل مؤلفههایی با بالاترین انطباقپذیری است که عبارتاند از: بهبود وضعیت پسماند و زباله و فاضلاب شهری، هوشمندسازی شهری، بهرهگیری از حملونقل عمومی و انرژیهای پاک، تدوین قوانین جامع، مدون و یکپارچه در زمینۀ پهنۀ اکولوژیک، فرهنگ و سبک زندگی شهروندی، وجود کالبدهای ارزشمند فرهنگی در بافت قدیم شهر بجنورد، کنترل و مدیریت حاشیهنشینی و سکونتگاههای غیررسمی. از اینرو، پیشنهاد میشود نقش این عوامل در تحقق شهر اکولوژیک، بررسی و در برنامههای آتی به آن توجه شود.
The city of Bojnourd is one of the cities that, due to the rapid, scattered and unbalanced growth of the new political and administrative roles and the sudden increase in urban population, is facing serious problems in various urban dimensions, especially in the current and future situation; The necessary policy and planning must be done by adopting the appropriate approach for its balanced and sustainable future development. In the present study, with descriptive-analytical and exploratory approach, first, the components of ecological city are extracted in five environmental, economic, social, managerial and physical categories in the form of 88 components and during the Delphi interview process, 16 priority components for localization in the city. Bojnourd was identified. In the second step, the prioritization of the components was done through the nominal group method and based on the comparison of its result with the Delphi result and the degree of their adaptability; the components were classified into three categories. The first floor, components with the highest adaptability, including components of improving waste and municipal wastewater, urban intelligence, utilization of public transport and clean energy, development of comprehensive, codified and integrated laws in the field of ecological, culture and style Citizen life is the existence of valuable cultural bodies in the old part of Bojnourd, controlling and managing suburbanization and informal settlements. Therefore, it is suggested that the role of these factors in the realization of the ecological city be examined and considered in future programs.
خلاصه ماشینی:
مدل مفهوميپژوهش منبع :نگارندگان در اين زمينه ، پژوهش هايي نيز صورت گرفته است که به برخي از آن ها اشاره ميشود: سواريپور (١٣٩٢) پايان نامه اي با عنوان «ارتقا کيفيت محيطي با استفاده از فناوري پاک و رويکرد شهربوم (-Eco city)؛ نمونۀ موردي شهر جديد هشتگرد»، با هدف ارتقاي کيفيت محيطي شهر در زمينه هاي عملکردي، زيباشناسي و زيست محيطي و با استفاده از تکنيک سوات ارائه کرد.
پژوهش از آن جهت اکتشافي است که هدف آن آزمون يک فرضيه نيست ، بلکه به دنبال شناسايي عوامل مؤثر بر آيندٔە شهر بجنورد در زمينۀ بوميسازي رويکرد شهر اکولوژيک است ؛ بنابراين ، براساس مطالعۀ تجارب و منابع پيشين و شناخت کلي وضع موجود، مجموعه اي از مؤلفه ها، فهرست بندي شد و اين فهرست طي مراحل دلفي به بحث گذاشته شد تا با نظر متخصصان رد، تأييد يا تکميل شود.
مراحل مصاحبه وتکميل پرسشنامه (رجوع شود به تصویر صفحه) منبع : نگارندگان گام دوم :اولويت بندي مؤلفه هايمؤثربربوميسازيشهراکولوژيک ازطريق روش گروه اسمي در گام دوم ، براي اطمينان از نتيجۀ مرحلۀ سوم دلفي و شناسايي بااهميت ترين عوامل مؤثر بر بوميسازي رويکرد شهر اکولوژيک ، از روش گروه اسمي بهره گرفتيم .
در جدول ٦، مؤلفه هاي شهر اکولوژيک براساس پنج دستۀ اصلي مطابق نتايج مصاحبۀ مرحلۀ اول دلفي طبقه بندي شده است .
از اين رو به نظر ميرسد شناسايي و تعيين مؤلفه هاي مؤثر بر بوميسازي رويکرد شهر اکولوژيک در بجنورد قابل اطمينان است .
The Eco City: Ten Key Transport and Planning Dimensions for Sustainable City Development, Environment and urbanization, 18(1), 67–85.