چکیده:
دعا و نیایش نیازی است که در فطرت همۀ انسانها سرشته شده است و از اینرو در تمام فرهنگهای جهان جایگاه ویژهای دارد. چنانکه این مضمون در هنر نیز جلوهگر شده است. در کنار نمایش مضامین ادبی، حماسی، تاریخی و... هنر نگارگری، مفاهیم دینی همچون دعا و نیایش را نیز به تصویر کشیده است. از این رو، هدف این پژوهش آن است که به شیوهای توصیفی ـ تحلیلی به بررسی نگارههای مکتب تبریز اول و دوم با مضمون دعا و نیایش بپردازد. از طریق بررسی نگارههای منتخب این مکتب، نویسندگان این مقاله نشان خواهند داد که چگونه نگارگران ایرانی با تأثیرپذیری از فرهنگ معنوی حاکم و تلفیق آن با عناصری چون پیکرههای در حال دعا، تصاویر فرشته و بهکاربردن ترکیببندیهای اسپیرال و رنگی، درکی زیباشناختی از مفهوم نیایش و فرهنگ معنوی در نگارهها ارائه دادند.
Praying God is intrinsic in man’s nature and has been interwoven into the fabric of all cultures throughout history. The theme of prayer manifested in the artworks like Persian paintings. Along with depicting literary, epical, and historical themes Persian paintings show religious themes including worshiping God and prayer. Thus, applying a descriptive- analytic study, we aim to review the issue in some selected paintings of Tabriz School I&II. Our study would reveal how Persian painters synthesized spiritual cultural heritage with various techniques of human figures and images of the angles, as well as spiral and colored compositions to visualize the theme. Through this way, the painters reach a climax in expressing their aesthetic perception of prayer in their works
خلاصه ماشینی:
با وجود آنکه مهمترين ويژگي مکتب تبريز اول در تاثيرپذيري از نقاشي چيني و شرقي بود که همراه با ورود مغولان به ايران و تلاقي فرهنگ ايراني با فرهنگ شرقي اتفاق افتاد، اما نگارگران روح ايراني اين هنر را با ترکيب بندي عناصر بومي و استفاده از رنگ هاي گوناگون حفظ کردند.
بنابراين اين مقاله به بررسي نگاره هاي مبتني بر مفهوم نيايش و دعا ميپردازد و در عين حال از تأثير هنرمندان ايراني از آرا و بينش هاي معنوي حاکم بر دوران مکتب تبريز اول و دوم براي تحليل اين آثار استفاده شده است .
براي مثال علاوه بر حالت متعارف دعا که در ساير نگاره ها نيز با دست هاي گشوده رو به آسمان به تصوير کشيده شده اند دو فرد نيز در حال سجده به نمايش درآمده اند.
ترکيب بندي اسپيرال موجود در نگاره هاي معراج ، زال ، و حضرت ابراهيم { نيز بر جنبه معنوي دعا و نيايش افزوده است .
در کل ، حالات پيکره هاي در حال عبادت به اين گونه است : آن ها يا دستان خود را به سمت آسمان برده و دعا ميکنند، يا طوري به تصوير کشيده شده اند که گويي به نماز ايستاده - اند و يا در حال سجده هستند.
بنابراين ، نقش زدن تصوير فرشته ، به کاربردن رنگ هاي درخشان و وجود حرکت در ترکيب بندي تصوير، همگي نشان از تثبيت و تعيين مفهوم نيايش و فرهنگ معنوي در نگاره ها دارد.