چکیده:
تعلیم و تربیت، یکی از مسائل مهم جوامع بشری است که همواره مورد توجه اندیشمندان و متفکران قرار گرفته است. اهمیت دوره جوانی و جایگاه ویژه جوانان، ضرورت تربیت آنان را دو چندان کرده است. در این راه بهره گرفتن از شیوههای تربیتی مربیان مطمئن، ضرورت دیگری است. مکتب حیاتبخش اسلام، بهترین نوآوری را در شیوهها و روشهای تربیتی برای پیروان خود ارائه داده است که کشف و استفاده از آنها، رهتوشه بزرگی برای پیروان این مکتب به شمار میآید. از نظر الگویی نیز روشهایی را میتوان در زندگی عملی و رفتار و گفتار پیشوایان دینی و مربیان بزرگ بشریت جستجو کرد؛ زیرا روش معصومان: برگرفته از مکتب توحید و آموزههای دینی است و پیروی از کاملترین رهنمودهای تربیتی را به همراه دارد. در میان سخنان گهربار ائمه: که پس از گذشت قرنها با مشقات فراوان به دست ما رسیده است، سخنان امیرالمؤمنین ع است که توسط سید رضی; در نهجالبلاغه گرد آمده است و جایگاه عظیمی دارد. این سخنان، دریایی چنان ژرف از مسائل فکری، اخلاقی، علمی، سیاسی، اجتماعی، نظامی و سایر ابعاد زندگی بشری است که «برادر قرآن» نام گرفته است. در میان خطبهها، نامهها و حکمتهایی که سه بخش این کتاب ماندگار را تشکیل میدهند، نامهای گرانسنگ از پدری در سن 60 سالگی به فرزند رشیدش که در آن دوران 30 سال داشته، وجود دارد و در حقیقت، منظومهای فکری است که میتواند مبنای شخصیت علمی و عملی انسانها را تشکیل دهد.
خلاصه ماشینی:
این نامه که از مشهورترین وصایای امیرالمؤمنین است، مورد توجه شیعه و سنی قرار گرفته است؛ آنگونه که ابواحمد حسن بن عبدالله بن سعید عسکری، دانشمند اهلسنت درباره آن گفته است: «اگر از حکمت عملی چیزی یافت شود که لازم باشد با طلا نوشته شود، همین رساله است که امام علی در آن جمیع ابواب علم و طرق سلوک و تمام منجیات و مهلکات و راههای هدایت و مکارم اخلاق و اسباب سعادت و طرق رهایی از این مهلکهها و وصول به بالاترین درجات کمال انسانی را با بهترین عبارات بیان فرموده است».
این نامه بیانگر اهمیت زیاد تربیت فرزند است، تا آنجا که شخصیتی مانند امام علی پس از یک جنگ جانفرسا، باز از انجام این وظیفه غافل نشده است.
حضرت در این فراز از نامه خود، توجه به زمان مساعد جهت پرورش نوجوان را به عنوان مهمترین ضرورتهای مسائل تربیتی گوشزد کرده است: «قبل از پیشی گرفتن هوای نفس در نوجوان»، «قبل از سخت شدن دل نوجوان» و «قبل از مشغول شدن عقل نوجوان».
در زندگی باید از همه سببها استفاده کرد، اما در عین حال به هیچ سبب مستقلی از اراده حق تعالی به طور کامل اعتماد نکرد؛ چنانکه خداوند در قرآن کریم فرموده است: «وَ مَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجعَل لَّهُ مَخرَجاً وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لاَ یَحتَسِبُ وَ مَن یَتَوَکَّل عَلی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أمرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شیءٍ قَدراً: هر کس بر خدا توکل کند، برای او کافی است؛ زیرا خدا بر کار خود مسلط است و برای هر چیزی قدری تعیین کرده است».