چکیده:
در قرآن آیات مشخصی برای تدفین ذکر شده و دفن کردن مرده در خاک به عنوان یکی از اصول مهم شریعت مورد تاکید قرار گرفته است از سوی دیگر برجسته کردن قبور و ساختن بنا بر روی آن نه تنها توصیه نشده بلکه به نظر می رسد در بسیاری از مذاهب اسامی نهی شده است. ساختن مقابر حداقل پس از سده دوم هجری در ایران رواج پیدا کرد و مفهوم مردگان با شان بالای مذهبی در قالب ساختن مقابر باشکوه بر سر گور اولیای مذهبی و گاه شاهان رایج گردید. مقبره های امروزی بیشتر به صورت یک نماد دیده م یشوند. اما اماکن زیارتی به صورت یک مجموعه وسیع است که سر پناهی برای زائران گفته می شود. احداث مقابر در دوره سلجوقیان به عنوان یک بنای مذهبی، مانند سایر ادوار پیشین اسامی و قبل از اسام از اهمیت خاصی برخوردار بوده و مقابر و بناهای مذهبی متعددی در حوزه حکومت ساجقه بنا گردید که امروزه نمایانگر قسمتی از هنر باشکوه آن دوره است. مقابر سلجوقی با پلان های متنوعی ساخته شده اند و اغلب با آجرکاری، کاشی کاری و گچبری تزئین گردیده اند. این تحقیق با روش تحلیلی- توصیفی با توجه به اسناد کتابخانه ای ابتدا به بررسی مقابر این دوره و سپس به صورت مبسوط به معرفی بنای سه گنبد ارومیه می پردازد.
خلاصه ماشینی:
باوجوداینکه بخش گستردهای از معماری اوایل دوره اسلامی ایران با میراث پیش از اسلام ارتباط آشکار دارد، در روزگار پیش از اسلام در ایران هیچ نوع اثری از آرامگاهی که مستقل بنا شده باشد وجود ندارد و مقبره کوروش هخامنشی در پاسارگاد یک استثنا میباشد اسلام بنیادی از هرگونه یادگار رسمی برای مردگان رویگردان بود و پیامبر اسلام، حضرت محمد (ص)، خود سفارش کرده بود که گورها همسطح زمین باشند و جسد مرده را بلافاصله به قبر سپرده، بدون تشریفات در یک کفن سفید ساده مدفون سازند، این سفارش پیامبر به خاطر جلوگیری از بازگشت به شرک وبت پرستی بود؛ که با آن همه، این توصیه با رویه عمومی رسوم تدفین بین اعراب آن زمان در تضاد بود و به زودی این منع به گونهای محسوس رفع شد و ساختن آرامگاه بر روی قبور اولیاء و افراد مهم مذهبی شروع شد که نقطه اوج این تحولات رشد مذهب تشیع بود.
تنها امتیاز این نوع مقبرهها از دیگر آرامگاههای این دوره نقشه دایره شکل داخل آنهاست زیرا برای پوشاندن سقف آنها بهراحتی میتوان با ایجاد یک ردیف قطار بندی در پایه گنبد سقف موردنظر را است ورا مرد این عمل ازنظر نظر توازن نیز بسیار مطلوب است و شاید همین طرز کار باعث شده تا داخل بعضی از آرامگاههایی که دارای نقشه چهارگوش و یا چندضلعی یا بدنه منشوری هستند دایرهای شکل ساخته شود.