چکیده:
از نظر لوسین گلدمن قصه نه بازتاب سادهی اجتماعی، بلکه شکل هنری همان مسائل اجتماعی است. اثر هنری در پیوند با مسائل اجتماعی و سیاسی از فردیت هنرمند فراتر می رود و او را در ساختار کلی جامعه ای قرار می دهد که در آن زیست و معنایش را از آن اخذ می کند. روش گلدمن که ساختگرایی تکوینی نام دارد به بررسی منش تاریخی- اجتماعی دلالتهای اثر هنری می پردازد تا سویه های اجتماعی و سیاسی اثر هنری برای خواننده آشکار می گردد. رویکرد اصلی پژوهش بر مبنای نقد ساختگرایی تکوینی نمایشنامه ی آهسته با گل سرخ است و فرضیه ی مقاله این است که از طریق ساختارگرایی تکوینی می توان به ابعاد اجتماعی و سیاسی اثر هنری پی برد و درام را با حوزه های دیگر دانش اجتماعی و سیاسی پیوند زد. از همین رو آنچه که در این مقاله به عنوان مسئله و به تبع آن پرسش تحقیق، مطرح می شود این است که اگر اثر هنری را در متن اجتماعی و سیاسی ای که در آن پدید آمده مورد خوانش قرار دهیم، آیا ابعاد اجتماعی و سیاسی آن و همچنین کارکرد نمادین شخصیت ها می تواند برای خواننده آشکار شود؟ بررسی ابعاد اجتماعی و سیاسی اثر هنری می تواند خواننده و نیز هنرمندانی که در تلاش برای اجرایی کردن نمایشنامه هستند را به سوی لایه های غیردراماتیک اثر هنری هدایت سازد و همچنین می تواند برای بازنویسی و روزآمد کردن اثر هنری راهگشا باشد و در حیطهی اجرا نیز کمک کننده باشد تا لایههای پنهان اجتماعی و سیاسی اثر و بعد دیگری از درام سیاسی ایران آشکار گردد. این مقاله می خواهد راهکاری برای فهم وجوه اجتماعی و سیاسی درام ایران را ارائه دهد و از همین رو توجه به نظریه ی ساختارگرایی تکوینی گلدمن را برای گشایش این راه، راهگشا می داند.
Abstract: tales are not the simple reflections of the society, but the artistic representations of the same social issues, according to Lucien Goldmann. In relation to socio-political issues, the artwork goes beyond the artist, as an individual, and puts him/her in the structure of a society in which his/her meaning and existence are defined. Goldmann’s “genetic structuralism” focuses on the socio-historical implications of an artwork in order to reveal its socio-political aspects for the audience. This paper adopts genetic structuralism [as a method] to analyse the Play Tender with the Red Rose. The study’s hypothesis is that genetic structuralism can help us understand the socio-political aspects of an artwork and connect drama with the realms of Sociology and Political Studies. Hence, here is the research problem, and consequently the research question: if we read an artwork in relation to its socio-political context that has given birth to it, can this help us reveal its socio-political features and the symbolic function of its characters for the audience? The study of the socio-political aspects of a play can lead the reader and theatre practitioners to [discover] the non-dramatic layers of the work. It can, moreover, help us re-write the play in accordance with the [society’s] current circumstances and improve its performance in order to reveal hidden socio-political layers of the play and show another dimension of political drama in Iran. This paper aims to provide a [new] approach for understanding the socio-political aspects of Iranian drama. It, therefore, suggests Lucien Goldmann’s genetic structuralism as a useful method.
خلاصه ماشینی:
از این رو، نخستین نظام منسجم در جامعهشناسی ادبیات که روشی قاعدهمند و علمی برای تحلیل تاثیر و تاثر متقابل ادبیات و جامعه ارائه میدهد، زادهی اندیشههای لوکاچ است که پس از او توسط گلدمن تکمیل شده و با عنوان ساختگرایی تکوینی شناخته میشود.
در این پژوهش ضمن بررسی نظریهی ساختگرایی تکوینی گلدمن که به ارتباط ارزی ساختار اثر ادبی با مسائل اجتماعی زمانه اشاره دارد، به تحلیل آهسته با گل سرخ در راستای این نظریه خواهیم پرداخت.
گلدمن در کتاب جامعه، فرهنگ و ادبیات معتقد است تفاوت اساسی جامعهشناسی اثباتی با جامعهشناسی دیالکتیکی در این نکته نهفته است که جامعهشناسی اثباتی به ظهور حتیالمقدور درست و دقیق از جامعه موجود بسنده میکند و میکوشد گزارشی از کارکرد ساختار موجود به دست دهد، ولی جامعهشناسی دیالکتیکی میکوشد که در جامعه مورد بررسی خود، آگاهی ممکن و گرایشهای مقدر در حال گسترش و گام زننده در فراسوی واقعیت را آشکار سازد و بر امکانات دگرگونی و تبدیل آگاهی واقعیت اجتماعی استوار است (نک.
همانطور که گفته شد از نکات قابل توجه آهسته با گل سرخ این است که رادی سعی دارد اوضاع، شرایط و افراد سیاسی و اجتماعی انقلاب را در شخصیتهای نمایشنامه بازسازی کند.
نتیجهگیری گلدمن در نقد ساختگرایی تکوینی به دو مسئلهی مهم در تحلیل آثار ادبی اشاره میکند که به تفسیر میتوان گفت دریافت کلی از فضای اجتماعی و اقتصادی اثر و در مرحلهی بعد تبیین و رسوخ این فضا در شکلدهی روان شخصیتها و داستان است.