چکیده:
همواره مسئله آموزش، مهم ترین حلقه اتصال دوره های مختلف به یکدیگر بوده است. در حوزه معماری ایران، پیوستگی و تدریجی بودن از مهم ترین ویژگی های آن و موجب تکامل پیوسته این علم تا قبل از دوره معاصر بوده است. آموزش به دلیل نقش بسیار مهمی که در توسعه جوامع بشری دارد از اهمیت بسزایی برخوردار است. از طرفی تحولات زندگی بشر، نهادهای اجتماعی و ازجمله آموزشی را متاثر کرده و فضاهای آموزشی نیز در معرض دگرگونی قرار می گیرند. هدف این پژوهش تبیین نسبت بین معماری و فضاهای آموزشی را درگذر زمان در اسلامی بوده و به این منظور با توجه به اهمیت فضاهای –چارچوب معماری ایرانی آموزشی، این روند و سیر تکوین در فضاهای آموزشی، به عنوان فضاهای معماری که همواره حضوری مهم در معماری ایرانی و اسلامی داشته است پرداخته ایم. این تحقیق با نگاهی پدیدارشناسانه، با مرور ادبیات و مبانی نظری و استخراج مولفه های معماری ایرانی و اسلامی در مدارس و نسبت متقابل آموزش و معماری در این بناها پرداخته است. نسبت بین عملکرد و نمود معماری در فضاهای آموزشی معرفی و جایگاه آن نهایتا تبیین شده است.
خلاصه ماشینی:
Department of Architecture, Pardis Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran مقدمه مسئله امروزی مدارس ماء عدم وجود کیفیات فضایی در معماری آنها در قیاس با مدارس سنتی است.
وجدانی نیز در رابطه با معماری مدارس ایرانی چنین مینویسد که رشد صفویه بهعنوان عاملی در تقویت ملیت در برابر مذهب در تغییر دادن شکل مدرسه مؤثر بوده است.
در رابطه با معماری مدارس در ایران بهطور ویژه، نویسندگان متعددی ازجمله پیرنیا، معماریان، کیانی، قبادیان و هیلن براند نیز نکاتی آورده شده است؛ اما ایشان اغلب به سیر تاریخی و معماری اندامهای مدرسه اشاره کردهاند.
این جهانبینی با تأثیر از مفهوم سرزمین و آدابورسوم ایرانی درنهایت میتواند به شکلگیری معماری ایرانی- اسلامی بیانجامد سیر تاریخی فضاهای آموزشی در ایران تاریخ تحولات مدارس در دنیا نشان میدهد که در کشور ما فضاهای آموزشی درگذشته مورد توجه بودهاند؛ مدرسه جندیشاپور در قرن سوم میلادی که توسط اردشیر تأسیس شد، از اولین نمونههای فضاهای آموزشی به شمار میرود (کامل نیا، ۱۳۹۴، ۳۰۵).
حجره را که سهم قابل ملاحظه و چهبسا عمدهترین نقش را در شکلگیری فضای مدارس نسبت به سایر فضاها داشت، میتوان مهمترین واحد ویژه معماری مدارس به شمار آورد (سلطانزاده، ۱۳۶۴: ۴۳۸)، مدرسه را بهطور خلاصه میتوان، مؤسسهای برای آموزش عالی تعریف کرد که در آن علوم سنتی اسلامی- حدیث، تفسیر فقه و جز آن - آموزش داده میشود، مدرسه، پاسخی به نیازهای معینی از جامعه اسلامی بود.
مفهوم آموزش در طول دوران اسلامی، دارای نقاط عطفی در سیر تحول خود بوده و همزمان معماری مدارس را نیز متحول کرده است.
School Position in the Safavid Era. Tehran: Yasin Noor Publications.
Schooling Islam: Culture and Politics of Modern Muslim Education Princeton Studies in Muslim Politics, Princeton University Press.