چکیده:
صحیفهی سجّادیه یکی از متون دعایی بر جایمانده از امام سجاد (ع) است که افقهای روشن و متعددی را در جهت هدایت و سعادت بشر میگشاید و چراغ راه اولیا و مربیان در انتخاب مسیر و هویت بخشی به متربّیان است. پژوهشگران علوم تربیتی معتقدند که این صحیفه در عینحال که در بردارندهی ظریفترین و دقیقترین راز و نیازهاست و رابطهی عاشقانهی انسان و خدا را به زیباترین شکل ممکن به تصویر میکشد، از منابع مهم در بررسی و استنباط عناصر نظامتربیتی اسلام است. تحقیق حاضر با هدف بررسی شکلگیری هویت نوجوان براساس صحیفه سجادیه، توصیفی و با روش جمع-آوری اطلاعات بر اساس اسناد کتابخانهای انجام شده است. ابزار اندازهگیری، صحیفه سجادیه و منابع اسلامی و روانشناسی است. نتایج پژوهش نشان میدهد که مولفههای مشترک بین روانشناسی و صحیفه سجادیه در شکلگیری هویت نوجوان عبارتند از: عوامل شناختی، عاطفی و هیجانی، رفتاری و جسمانی، تاثیرات والدین. همچنین پرورش روحیه فضیلتجویی، تذکر و یاد خدا، التزام به عمل، پرورش روحیه خوف و رجا و پرورش روحیه بخشندگی از مولفههای خاص صحیفه سجادیه در شکلگیری هویت نوجوان است.
One of the prayer texts remained from Imam Sajad is Sahifeh Sajadieh which opens
clear and several perspectives toward the guidance and happiness of humans and it is a
way for parents and trainers to choose a path and give an identity to trainees. Scientists
in the field of educational sciences believe that while this Sahifeh includes the most
accurate prayers and depicts the lovely relation between God and human in the best
possible way, it is one of the most important sources for deducing the elements of
educational system in Islam. This descriptive research was conducted with the aim
of investigating the formation of adolescents’ identity based on Sahifeh Sajadieh and
the data were collected from library documents. Sahifeh Sajadieh, Islamic sources,
and psychological texts were considered as research tools. The results showed that
common components between psychology and Sahifeh Sajadieh in the formation of
adolescents’ identity are as follows: cognitive, emotional, behavioral, and physical
factors; and the effects of parents. In addition, the improvement of the spirit of virtueseeking,
the remembrance of God, the obligation to practice, the improvement of the
spirit of fear and hope, and the improvement of the spirit of generosity are among the
particular components of Sahifeh Sajadieh in the formation of adolescents’ identity.
خلاصه ماشینی:
نتایج پژوهش نشان میدهد که مؤلفههای مشترک بین روانشناسی و صحیفه سجادیه در شکلگیری هویت نوجوان عبارتند از: عوامل شناختی، عاطفی و هیجانی، رفتاری و جسمانی، تأثیرات والدین.
از آنجا که صحیفه سجادیه دارای محتوای بسیار غنی در زمینه مسائل تربیتی است و تمامی ادعیه آن از زبان امام سجاد)ع) بیان شده است، بررسی ابعاد تربیتی این منبع ارزشمند اسلامی میتواند به بهرهوری مفاهیم تربیتی از جمله مفهوم هویت در دوره نوجوانی بیانجامد.
پژوهش حاضر بر اساس صحیفهی سجادیه انجام شده است و با بهرهگیری از روش تحلیل اسناد، به بررسی مؤلفههای شکلگیری هویت در دوره نوجوانی در زبور آل محمد(ص) پرداخته است.
بیتردید امام سجاد(ع) با زبان دعا مکتبی برای تعلیم و تربیت پدیدآور که در نوع خود بدیع بود و کیفیت تألیف و سند صحیفهی سجادیه که در آغاز آن ذکر شده است، فهرست ابواب صحیفهی سجادیه، برخی فقرات دعاهای آن، اوضاع و شرایط دوران امام سجاد(ع) و گشایش مکتب وسیع تعلیمی و تربیتی امام صادق(ع) بعد از دوران امام سجاد(ع)، همه دلیل گواه این مطلب است که غرض آن حضرت از بکارگیری زبان دعا، فقط فرهنگسازی برای عنصر دعا نبود، بلکه علاوه بر آن، به دنبال تأسیس یک فرهنگ در نظام تعلیم و تربیت اسلامی نیز بودهاند (سلمانپور،1384).
در این نوشتار، نخست پس از مفهومشناسی به بررسی هویت نوجوان در صحیفه سجادیه پرداخته شده و مؤلفههای مشترک بین صحیفه سجادیه و روانشناسی مورد تحقیق قرار گرفته است.