چکیده:
آبراهام مزلو (1970 – 1908) از پیشگامان حوزه روانشناسی انسانگرا یا نیروی سوم روانشناسی است که با نقد و خردهگیری بر نظام روانشناسانه فروید پیریزی شده است. از مهمترین دیدگاههای مزلو که در دانش روانشناسی و نیز نزد محققان علوم تربیتی جایگاه ویژهای یافته است، هرم نیاز است که براساس آن پنج دسته از نیازها از پایین به بالا یا از نیازهای فروتر به نیازهای فراتر ترسیم شده که در اوج آن نیاز به خود شکوفایی قرار دارد. این مقاله میکوشد؛ با مطالعهای تطبیقی درباره مفهوم خودشکوفایی از دیدگاه مزلو و متون اسلامی، به روش کتابخانهای و به شیوه تحلیل محتوا، خودشکوفایی انسان از منظر مزلو را با تاکید بر آیات و روایات اسلامی نقد نماید. نتایج حاصل از این تحقیق نشان میدهد که مفهوم خودشکوفایی از نظر آبراهام مزلو بیشتر بر جنبههای مادی انسان استوار است، اما آموزههای اسلامی این مفهوم را در سطحی بالاتر از آن مطرح کرده و خودشکوفایی را علاوهبر جنبههای مادی انسان به جنبههای متعالی مرتبط میسازد.
Abraham Maslow (1908-1970) is one of the pioneers in Humanistic psychology or the Third Force in psychology, which is based on critique of Freud's psychological system. One of the most important theories of Maslow, which has gained a special position in both psychology and educational sciences, is the Hierarchy of Needs. According to Maslow’s Hierarchy of Needs, there are five categories of needs from the bottom to the top or from basic needs to meta-needs and Self-actualization is at the top of this pyramid. This article tries to analyze and critique the concept of Maslow’s human self-actualization through a comparative study of the concept of self-actualization in Islamic sources – with emphasis on the holy Qur’an and Hadiths – and in Maslow’s viewpoint, by library research and data analysis method. The outcome of this study shows that according to Abraham Maslow, the concept of Self-actualization is based more on human material aspects, but Islamic teachings have viewed this concept in a higher level and connected self-actualization, in addition to material aspects, to transcendent aspects of human life.
خلاصه ماشینی:
از مهم ترين ديدگاه هاي مزلو که در دانش روان شناسي و نيز نزد محققان علوم تربيتي جايگاه ويژه اي يافته است ، هرم نياز است که براساس آن پنج دسته از نيازها از پايين به بالا يا از نيازهاي فروتر به نيازهاي فراتر ترسيم شده که در اوج آن نياز به خود شکوفايي قرار دارد.
Abraham Harold Maslow به اعتقاد او، شکوفايي و کمال انسان يا رشد شخصيت با سلسله مراتبي از نيازها مرتبط است و با ارضاي اين نيازها ميتوان به نيازهاي سطح بالاتر، يعني خودشکوفايي رسيد(شولتز، ١٣٩١: ٣٥٠).
٢. نيازهاي ايمن ٥: مزلو معتقد است که نياز به ايمني و امنيت معمولا سايق هاي مهمي براي کودکان و بزرگسالان روان رنجور است بزرگسالاني که از لحاظ هيجاني سالم هستند، معمولا نيازهاي ايمني خود را ارضاء کرده اند نياز به ايمني عبارت از وضعيتي است که در آن ، فرد به ثبات ، امنيت و رها بودن از ترس و اضطراب نياز دارد(شولتز،١٣٩١: ٣٤٨).
مهم ترين نيازهاي فيزيولوژيک انسان که پايين ترين سطح نيازها در نظريه مزلو است و کمبود آن ها انسان را براي ارضاي آن ها به تکاپو وادار ميسازد؛ شامل نياز گرسنگي، تشنگي، نياز جنسي و نيازبه هوا و اکسيژن است ، اما مهم اين است که نيازهاي فيزيولوژيکي در انديشه مزلو، از نيازهاي روحي آدمي منفک و جداست که در انديشه ديني چنين نيست و انسان مرکب از جسم و روح يا مادي و معنوي است که هر دو جنبه تاثير متقابل روي يکديگر دارند.
در مجموع ميتوان گفت ، براي شکوفايي و به کمال رساندن انسان ، ضمن داشتن شناخت صحيح از او بايد برنامه اي جامع براي نيازهاي روحي و جسمي انسان در نظر گرفته شود و اين در قالب برنامه هاي دين الهي تعبيه شده است .