چکیده:
«یورگن مولتمان»، الاهیدان پروتستان آلمانی، برای حل مشکلات الاهیات مسیحی در دوره مدرن، «الاهیات امید» را مطرح کرد. «الاهیات امید»، انسان را واجد نقشی فعال در زمینهسازی تحقّق ملکوت در آخرالزمان میداند. این الاهیات با توجه به تاکیدی که بر جنبه عمل(پراکسیس) داشت، در زمینه شکلگیری الاهیات سیاسی، همانند الاهیات رهاییبخش در آمریکای لاتین موثر واقع شد. مسئله این است که امکان کاربست الاهیات امید مولتمان، به عنوان صورت و قالب برای تبیین آموزه مهدویت در دوره مدرن، مورد بررسی قرار بگیرد. این تحقیق، با روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانهای به سامان رسیده است. به نظر میرسد با نگاهی گفتمانی به الاهیات امید، در آموزه مهدویت شیعی و انتظار موعود نیز بتوان بر جنبه عمل بیش از جنبه اعتقادی و نظری تاکید کرد؛ همانگونه که نهضت امام خمینی رحمه الله، انتظار را به گفتمانی تاثیرگذار تبدیل کرد و موجب برپایی نظام جمهوری اسلامی ایران شد.
یورکن مولتمان " هو عالم فی الإلهیات روتستانتی المذهب المانی الجنسیة وقد طرح فی العصر الحدیث " إلهیات الرجاء " وذلک من أجل حل مشکلة الإلهیات المسیحیة ، ویعتقد هذا العالم بإن الإنسان یستطیع من إیفاء دور مهم فی توطید الأرضیة المناسبة والمناخ الملائم فی عملیة تحقق الملکوت فی اخر الزمان . وقد کانت هذه الإلهیات ونظرا الی تأکیداتها علی الجانب العملی ( البراکسیس ) فی مجال بلورة الإلهیات السیاسیة مؤثرة للغایة ولها وقعتها کما الحال فی الهیات ولاهوت التحریر فی امریکا اللاتینیة ، وقد جعلت مسألة دراسة إمکانیة تطبیق إلهیات الرجاء لمولتمان بعنوان صورة وإطار لتبیان التعالیم المهدویة فی العصر الحدیث ، وجری تنظیم هذا التحقیق بالإستفادة من الاسلوب الوصفی – التحلیلی والإعتماد علی المصادر المکتبیة ویبدو ومن خلال الحدیث عن الهیات الرجاء فی التعالیم المهدویة الشیعیة وإنتظار الموعود التأکید ایضا علی الجانب العملی أکثر من الجانب العقدی والنظری کما جری ذلک فی ثورة الإمام الخمینی ( ره ) حیث تم تحویل الإنتظار الی خطاب مؤثر وتسبب فی إقامة وتشید نظام الجمهوریة الإسلامیة فی ایران .
“Jürgen Moltmann”, German Protestant theologian, proposed the “theology of hope” in order to solve the problems of Christian theology in the modern era. The “theology of hope” considers man to have an active role in paving the way for the realization of the celestial world in the last days. Due to its emphasis on the practical aspect (praxis), this theology was as influential in shaping political theology as the liberating theology was in the Latin America. The problem is that the possibility of applying Moltmann’s theology of hope should be investigated as a form and a format for the explanation of Mahdism teaching in the modern period. This paper has been carried out with a descriptive-analytic method and by citing library sources. It seems that with a discoursal look to the theology of hope, it is possible to emphasize the practical aspect more than the ideological and theoretical aspect in the Shiite Mahdism doctrine and awaiting the Promised, just as Imam Khomeini’s movement turned the awaiting to an effective discourse and led to the establishment of the Islamic Republic of Iran.
خلاصه ماشینی:
مسئله این است که امکان کاربست الاهیات امید مولتمان، به عنوان صورت و قالب برای تبیین آموزه مهدویت در دوره مدرن، مورد بررسی قرار بگیرد.
به این ترتیب، مولتمان در الاهیات امید مورد نظر خویش، بر آن است که مسیحیت از ابتدا تا انتها بر فرجام شناسی، امید، نگاه به آینده، حرکت به سوی آن و در نتیجه دگرگونی و انقلاب زمان حال بر اساس آینده مبتنی است.
البته این گشودگی و امید به آینده، صرفاً به معنای سازگاری با شرایط زمانه نیست، بلکه حاکی از این است که تناقض میان آنچه هست و آنچه وعده داده شده است؛ باید انسان و بهویژه کلیسا را برانگیزد تا تجدید حیات کند و همه امکانات کنونی جهان را در مسیر آینده فرجام شناسانه سوق دهد.
کارکردهای الاهیات امید مولتمان (با تأکید بر محرومیتزدایی از کشورهای آمریکای لاتین) از نظر مولتمان، جهتگیری فرجام شناسانه ایمان مسیحی کتاب مقدس نسبت به آینده جهان، مستلزم به کارگیری امکانات برای تغییر در جهان در برابر تمامی تمایلاتِ به رکود و بیعملی است.
از دیگر ویژگیهای الاهیات رهاییبخش که به نظر میرسد از بنیانگذاران الاهیات امید الهام گرفته شده است؛ آن است که الاهیات رهایی بخش نقطه عزیمت خود را توجه به روح آموزههای دینی، به جای اولویت دادن به برخی اصول و مناسک قرار میدهد و توجه به بهبود زندگی در این دنیا را لازمه سعادت ابدی میداند (قاسمی قمی،1390: ص38).