چکیده:
گواهی اعتبار مولد (گام) یکی از جدیدترین نوآوریهای نظام پولی-مالی کشور در راستای تامین مالی بخش حقیقی اقتصاد محسوب میشود که میتواند دسترسی واحدهای تولیدی به سرمایه در گردش را ارتقا بخشد. این اوراق بستر استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و بازار سرمایه جهت تامین مالی تولید با نگرانی کمتر از نشت منابع به بخش غیرمولد اقتصاد را فراهم میکند. پرسش اصلی تحقیق آن است که مبانی فقهی و مدل عملیاتی استفاده از اوراق گام بر اساس مصوبه شورای فقهی بانک مرکزی کدام است و چه راهکارهای فقهی جایگزین دیگری در این رابطه وجود داشته است؟ یافتههای تحقیق که بر اساس روش توصیفی و تحلیل محتوا به دست آمده نشان میدهد که از منظر فقهی راهکار مصوب شورای فقهی در رابطه اوراق گام، مبتنی بر عقد ضمانت عرفی یا بانکی است. در این الگو، بانک دو نقش «عامل صدور» و همچنین «ضامن بازپرداخت» اوراق را برعهده دارد که میتواند بابت هر دو مورد کارمزد دریافت کند. همچنین، اوراق گام میتواند بر اساس دو قالب حقوقی دیگر یعنی صلح و معاوضه نیز منتشر شود. اگر قالب حقوقی مورد استفاده صلح یا معاوضه باشد، تعهدات بانک به صورت بالای خط ثبت شده و لذا بانک در زمان صدور اوراق بدهکار محسوب میشود. اما در الگوی مصوب مبتنی بر عقد ضمانت عرفی، تعهدات بانک به صورت زیرخط ثبت میشود؛ یعنی بانک با صدور اوراق گام صرفاً نقش ضمانت را برعهده میگیرد و بدهکار محسوب نمیشود که این امر یکی از مزایای الگوی مصوب گام است.
The Gam Sukuk is one of the newest innovations of the Iranian monetary and financial system in financing the real sector of the economy. This new financial instrument can boost the availability of working capital finance for Iranian firms. The Gam Sukuk provides the base for using the potentials of the private sector and capital market to finance the economic businesses. The main question of the current research is that: “what are the jurisprudential foundations and operational model of using Gam Sukuk based on the views of the Iranian central bank Shariah board? Moreover, what are the other related solutions? The results of the paper derived based on an analytical-descriptive approach, show that based on the Shariah board Fatwa, the Daman (guarantee) contract can be used of issues this kind of Sukuk. In this regard, banks will have two roles which are the issuer of Sukuk and the one who guarantees that and can receive separate fees for these two roles. Also, the Gam Sukuk can be issued based on two other Islamic contracts which are Sulh and Taweez. When these two contracts are used to justify Gam Sukuk, the bank's obligation is on-Balance Sheet and hence the bank is considered a debtor. However, in the Daman (guarantee) contract the bank's obligation is off-Balance Sheet and hence that bank is not viewed as a debtor. This can be regarded as one of the merits of the Daman (guarantee) contract.
خلاصه ماشینی:
بر این اساس ، سؤالات اساسی که در این تحقق به آنها پاسخ داده میشود عبارتنداز: الف ) ماهیت ، کارکرد و ویژگیهای اقتصادی اوراق گام کدام است ؟ ب ) مبانی فقهی و مدل عملیاتی اوراق گام براساس مصوبه شورای فقهی بانک مرکزی (الگوی ضمانت ) چیست ؟ پ ) سایر راهکارهای فقهی- حقوقی که میتواند به عنوان جایگزین یا مکمل راهکار ضمانت مطرح شده و در عمل مورداستفاده قرار گیرد، کدام است ؟ مقاله حاضر به روش توصیفی و تحلیل محتوا، تلاش میکند به سؤالات فوق پاسخ دهد.
p ,٢٠١٧ ,Bosia &Hofmann, Strewe ).
با توجه به آنچه مطرح شد، در ادامه تلاش میشود تا به صورت مختصر ماهیت ، کارکرد، سازوکار و برخی از ابعاد اقتصادی- مالی اوراق گام به عنوان یک روش تأمین مالی زنجیره ای سرمایه در گردش برای بنگاه های اقتصادی موردبحث قرار گیرد و از این طریق ضمن موضوع شناسی صحیح ، زمینه برای مباحث فقهی- حقوقی در قسمت بعد فراهم شود.
درواقع ، هرچند در اوراق گام بانک تنها با اولین حلقه زنجیره ارزش یعنی بنگاه متعهد یا خریدار نهاده طرف حساب بوده و اعتبارسنجی و أخذ وثایق و تضامین در رابطه با این بنگاه انجام میشود، اما تمامی سایر بنگاه های تولیدی که در زنجیره ارزش حضور دارند نیز بدون مراجعه به بانک ، مورد تأمین مالی قرار میگیرند.
درواقع ، هرچند در اوراق گام بانک تنها با اولین حلقه زنجیره ارزش یعنی بنگاه متعهد یا خریدار نهاده طرف حساب بوده و اعتبارسنجی و أخذ وثایق و تضامین در رابطه با این بنگاه انجام میشود، اما تمامی سایر بنگاه های تولیدی که در زنجیره ارزش حضور دارند نیز بدون مراجعه به بانک ، مورد تأمین مالی قرار میگیرند.