چکیده:
آموزۀ نصب الهی امام که از اندیشههای شاخص اعتقادی امامیه میباشد، تطورات مختلفی را پشت سر نهاده است. از جملۀ مهمترین تطورات، طرح نخستین و اجمالی آموزۀ نصب، طرح تفصیلی و نهادینهکردن آن بین امامیان، و طرح آشکار آن در جامعۀ اسلامی است. در پژوهش حاضر یکی از تحولات اساسی این اندیشه که همان نهادینه کردن و عمومیت یافتن آن است، مورد کنکاش قرار گرفته است. پژوهش پیش رو با روش توصیفی – تحلیلی سامان یافته است. یافتههای این پژوهش چنین مینمایاند که گرچه ائمه(ع) پیش از امام باقر(ع) نیز سخن از اندیشۀ نصب به میان آورده بودند، اما این امام باقر(ع) بود که با تلاشهای خویش، اندیشۀ نصب الهی امام را در بین امامیان نهادینه کرد. نتیجۀ نهادینهشدن این اندیشه در فزونی باورمندان به امامت نصبی و عدم انشقاق بین امامیان در انتخاب جانشین برای امام باقر(ع) است.
تعتبر عقیدة النصب الإلهی للإمام من عقائد الإمامیة البارزة، وقد لاقت تطورات عدیدة
فی مراحل مختلفة، ومن أهم تلک التطورات الطرح الأولی والإجمالی لهذه العقیدة،
والطرح التفصیلی لها وترکیزها بین الإمامیة، والطرح العلنی لها بین المجتمع الإسلامی.
تروم هذه المقالة لدراسة إحدی تحولات هذه وأهمها، وهی مرحلة تثبیت هذه الفکرة
وتعمیمها، علی أساس المنهج الوصفی _ التحلیلی. تستنتج هذه المقالة أن الأئمة قبل
أن الإمام
الإمام الباقر؟ع؟ وإن أشاروا فی کلماتهم إلی نصب الإمام من قبل الله؟عز؟ إل
الباقر؟ع؟ بمساعیه قد ثبت هذه العقیدة بین الإمامیة، وکانت من نتائج هذا التثبیت
هو رسوخ هذه العقیدة بین الإمامیة، وعدم انشقاق صفهم بعد الإمام الباقر؟ع؟ فی
معرفة خلیفته.
The doctrine of the Divine designation of the Imam which is an outstanding doctrine of the Twelver Shiism has undergone various stages over time. Of them, references must be made to its noteworthy stages, its initial and basic idea of the mere Divine designation, its developed interpretation, and its institutionalization and public dissemination amongst the Twelver Shiites. This study proves that although the Infallible Imams who preceded the fifth Infallible Imam Muhammad al-Baqir had made references to the Divine nature of the appointment of the Infallible Imam, it was the Infallible Imam Muhammad al-Baqir who institutionalized the doctrine of the Divine designation. This trend led to notable increase in the conviction of the believers to the nature and mechanism of such appointment, hence their steadfastness in admitting the Infallible Imam who succeeded Imam Muhammad al-Baqir.