چکیده:
تفسیر التبیان فی تفسیر القرآن جزء کاملترین و معتبرترین تفاسیر قرآنی شیعه است. تسلط شیخ طوسی به حوزه حدیث شیعه و اهل سنت و همچنین حجم بالای روایات ائمه معصومین (علیهم-السلام) در تفسیر التبیان، جایگاه نقل در دیدگاه شیخ طوسی را به روشنی نشان میدهد. برای شناخت مصادر تفسیری و حدیثی شیخ طوسی، مطالعه و بررسی این تفسیر با نگاهی نو راهگشا خواهد بود. مصدریابی تعدادی از روایات ائمه معصومین (علیهمالسلام) در تفسیر التبیان، به یک منبع خاص ختم نمیشود، بلکه دارای مصادری مشترک است؛ به گونهای که نمیتوان به طور قطع مصدر خاصی را برای آن روایت انتخاب نمود. از این رو روایات مذکور، روایاتی با مصادر مشترک نامگذاری و به سه دسته تقسیم شدهاند: مشترک بین منابع شیعی، مشترک بین منابع اهل سنت و مشترک بین منابع شیعی و اهل سنت. شیخ طوسی گاهی عین روایت مصادر خود و گاهی نیز مضمون آنها را نقل و گاه احادیث را «خلاصه»، «نقل به معنا» و «تقطیع» کرده است.
Al-Tibyān fi Tafsīr al-Qur’an is one of the most complete and
valid Shiite Qur’anic commentaries. Sheikh Tusī’s skill of the
field of Shiite and Sunni hadith, as well as the vast volume of
narrations of the Imams (AS) in this book, clearly shows the
position of narration in Sheikh Tusī’s works. Studying and examining
this commentary with a new look would end to a way
to identify the interpretive and hadith sources used by Sheikh
Tusī. Looking for some narrations in this book will not end to
a specific source, but they have common sources, as such it is
not possible to choose a certain source those narrations. Therefore,
the narrations with common sources are specified and
divided into three categories: common among Shiite sources,
common among Sunni sources, and common between Shiite
and Sunni sources. Sheikh Tusī sometimes quoted the exact
same narration of his sources and sometimes their content, and
sometimes he summarized, quoted in meaning and fragmented
the hadiths.
خلاصه ماشینی:
و هو قول أبي جعفر (ع)، لأن فاطمة سيدة نساء العالمين» 2 (طوسی، بیتا: 2، 456) روایت مورد بحث در تفسیر عیاشی و معانی الاخبار صدوق به ترتیب چنین گزارش شده است «و اصطفاك على نساء العالمين» قال: نساء عالميها_ قال: و كانت فاطمة ع سيدة نساء العالمين» (عیاشی، 1380ق: 1، 174) و «حدثنا أحمد بنزياد بنجعفر الهمداني رحمه الله قال حدثنا علي بنابراهيم بنهاشم عن أبيه عن محمد بنسنان عن المفضل بنعمر قال قلت لأبي عبدالله (علیهالسلام) أخبرني عن قول رسول الله (صلی الله علیه و آله) في فاطمة أنها سيدة نساء العالمين أهي سيدة نساء عالمها فقال ذاك لمريم كانت سيدة نساء عالمها و فاطمة سيدة نساء العالمين من الأولين و الآخرين» (صدوق، 1361ش: 107) با توجه به اینکه سند روایت شیخ طوسی از امام باقر (علیهالسلام) بوده، سند روایت عیاشی نامشخص و سند روایت صدوق از امام صادق (علیهالسلام) نقل شده است و همچنین مضمون روایات با روایت طوسی مشابه است، به نظر میرسد روایت مورد بحث، روایتی مشترک بین منابع شیعی باشد.
و قال أيضاً (علیهالسلام) حسبك من نساء العالمين بأربع مريم بنت عمران و آسية امرأة فرعون و خديجة بنت خويلد و فاطمة بنت محمد (صلی الله علیه و آله)» و «روي عن النبي (صلى اللَّه عليه و آله) انه قال: حسبك من نساء العالمين أربع: مريم بنت عمران، و آسية امرأة فرعون، و خديجة بنت خويلد، و فاطمة بنت محمد (صلى اللَّه عليه و آله)» 3 (طوسی، بیتا: 2، 456 و 10، 55) روایت مورد بحث در منابع اهل سنت گزارش شده است (صنعانی، 1411ق: 1، 128؛ ابنابیشیبه، 1409ق: 7، 530؛ ترمذی، 1403ق: 5، 367؛ طبری، 1412ق: 3، 180؛ سمرقندی، 1416ق: 3، 472؛ ثعلبی، 1422ق: 3، 55)، به عنوان نمونه در تفسیر ...